Dat is het gevolg van de afname van consumptie, productie en transport in 2020. Het wegtransport heeft met 40 procent het grootste aandeel in de CO2-reductie. Dat is bijna 4 procentpunt van het wereldtotaal. Natuurlijk willen we niet dat de huidige omstandigheden aanhouden, maar we kunnen wel serieus nagaan hoe we die CO2-reductie op lange termijn kunnen vasthouden.

Wegtransport en personenauto’s zijn samen goed voor 20 procent van het wereldwijde energieverbruik en de CO2-uitstoot. Als we het aantal wegtransportkilometers met een kwart verminderen, en de hoeveelheid energie per gereden autokilometer ook, dan daalt die 20 procent wereldaandeel naar 15 procent. Dat is 5 procentpunt winst, meer dan de CO2-reductie door corona. En die 5 procentpunt winst kunnen we structureel vasthouden, door meer local-for-local te gaan consumeren en produceren, logistieke ketens te verkorten, en nooit meer harder te rijden dan 100. Ook niet ’s avonds.

Laten we deze enorme groene kans nu grijpen! Wij allemaal kunnen rustiger rijden en ons aan de snelheid houden. Bedrijven kunnen hun logistieke ketens verkorten. Overheden kunnen de maximumsnelheid overal en altijd terugbrengen naar 100, en deze ook streng handhaven. Dat kost geen geld, niemand wordt er minder van, en het geeft veel sneller en meer CO2-reductie dan elektrificatie van wegverkeer.

Dat zegt Armanda Govers, milieuactiviste en oprichtster van de stichting Even Geen Vlees. Zij en ik hadden bij KPN Game Changers een fijn en boeiend gesprek over klimaat, CO2, landbouw en (geen) vlees eten (zie https://www.youtube.com/watch?v=NRfyZkPkXcI). Daarin benadrukt Armanda het belang van bossen voor ons milieu, en het feit dat we die in Nederland te weinig hebben omdat we 40% van ons landoppervlak gebruiken voor vee en veevoer.

Dat is een goed argument om minder vlees te eten, en ook om geen bomen en voedzame gewassen te verbranden voor onze energievoorziening. Al die biomassa moet van elders komen, we zouden er beter aan doen om in ons eigen land meer grond te bebossen. Bossen nemen veel CO2 op, fungeren als natuurlijke airconditionings, vergroten de biodiversiteit en bevorderen de waterhuishouding. Dat laatste is extra relevant geworden na drie droge hete zomers.

Ik heb veel geleerd van dit gesprek, met een gedreven deskundige die heel andere inzichten en kennis heeft dan ik. Het heeft mij een nieuwe kijk verschaft, die mij helpt in het energie- en klimaatdebat. In de Groene Kans ga ik in op het belang van een open gesprek, waarin luisteren en vragen stellen meer toevoegen dan overtuiging en overreding. Vanaf 29 oktober is mijn nieuwe boek overal te koop.

De Groene Kans is het vervolg op De Groene Illusie. Mijn doel is om onze gezamenlijke aanpak van energie en CO2 besparen naar een nieuw en effectiever niveau te tillen. De huidige vier niveaus die we om ons heen zien volstaan namelijk niet:

– Ik leef gewoon mijn leven, het zal allemaal wel loslopen
– Ik doe wat ik moet doen, en probeer er zo mogelijk geld aan te verdienen
– Ik doe mijn best, maar het moet wel betaalbaar blijven
– Ik ga ervoor, en volg het klimaatbeleid

In dat klimaatbeleid zijn in de afgelopen 2 jaar drie belangrijke pijlers al verzakt of ingestort: Biomassa is niet duurzaam (aldus Milieudefensie, wetenschappers), waterstof bespaart geen CO2 (aldus de EU), en met zon en wind gaan we het niet redden (aldus de Tweede Kamer). Het kan dus zijn dat er nog meer pijlers van het huidige klimaatbeleid gaan afbrokkelen, zoals elektrische auto’s, biobrandstoffen en aardgasloze huizen.

Ik wil daarom een vijfde niveau van energie en CO2 besparen toevoegen:
– Ik onderzoek kritisch wat werkelijk CO2 bespaart, en richt me daarop.
De Groene Kans biedt volop informatie en houvast om op dit vijfde niveau te komen. Niet altijd politiek correct, wel altijd onderbouwd en verifieerbaar. Op 22 november presenteer ik mijn nieuwe boek, er worden opnames gemaakt die online komen.

Het nieuwe zeewindpark bij Vlissingen is goed voor 760 megawatt. Dat is het maximale vermogen bij krachtige wind, maar ik wil graag weten hoeveel energie het levert in een heel jaar. ‘Genoeg voor een miljoen huishoudens’. Enig rekenwerk leert dat dit 3 miljard kilowattuur per jaar is. Daarmee is het gemiddelde vermogen van het park 340 megawatt, 45% van het maximale vermogen. Dat is nu nog goed voor een miljoen huishoudens, maar als straks iedereen een warmtepomp en een elektrische auto heeft daalt dat naar bijv. 200.000 huishoudens.

Het aanduiden van wind- en zonneparken met maximum vermogen en aantallen huishoudens werkt verwarrend, zelfs misleidend. Huishoudelijk stroomverbruik is nu nog een kleine minderheid van het totale energieverbruik van consumenten. Het leeuwendeel van 80-90% gaat naar verwarming en automobiliteit, en dat is nu grotendeels aardgas, benzine en diesel. Het is niet informatief om stroombronnen van de toekomst uit te drukken in stroomverbruik van nu.

De groene kans is om net als het CBS alles uit drukken in petajoule per jaar, en als percentage van ons totale jaarlijkse energieverbruik van 2100 petajoule. Dat schept helderheid. Voor het windpark bij Vlissingen is dat 11 petajoule per jaar, 0,5% van het landelijk totaal. Daarvoor blijkt de netcapaciteit in Zeeland al ontoereikend. Het lijkt mij hoog tijd voor meer landelijke regie en langetermijn-visie.

“Het gebruik van airco of terrasverwarmers buiten is een ecologische dwaling”, aldus Barbara Pompili. Deze Franse minister van Ecologie vindt ook dat winkels moeten stoppen met “‘s zomers straten verkoelen en ’s winters straten verwarmen”. Als ze hun airco of verwarming aan hebben moeten de deuren voortaan dicht. Koren op mijn molen. Het tegengaan van energieverspilling is onze grootste groene kans, en dat vergt moed en daadkracht.

Een panel van 150 door loting aangewezen Franse burgers heeft 149 aanbevelingen gedaan om klimaatopwarming tegen te gaan. Dat vind ik een betere aanpak dan onze vijf klimaattafels, waar wel veel belangbehartigers aanzaten maar geen burgers. Daarmee hebben we ons grootste innovatiepotentieel laten liggen: De ervaring en het inzicht van 17 miljoen Nederlanders. Veel van die niet betrokken Nederlanders protesteren nu luidkeels tegen allerlei klimaatmaatregelen.

Eén van de Franse aanbevelingen is een verbod op terrasverwarming. Daarmee toont het burgerpanel aan te begrijpen waar we het moeten zoeken: Bij onze grote energieverspillers. Energie is niet zo ingewikkeld, het wordt alleen ingewikkeld gemaakt. Als je je er even in verdiept en je ogen goed de kost geeft kun je de groene kansen letterlijk op straat zien liggen.

De Tweede Kamer beseft dat we er met zon en wind niet gaan komen. Dat schreef ik twee jaar geleden op de kaft van mijn boek De Groene Illusie. Onlangs kreeg ik op twee andere punten ook al gelijk: Biomassa is niet duurzaam, en waterstof reduceert geen CO2. Een extra stimulans om mijn tweede boek De Groene Kans volgende maand uit te brengen.

Tegenstanders van kernenergie zeggen dat het te duur is. Dat is echter geen duurzaamheidsargument, en bovendien ongeloofwaardig. We hebben in de vorige eeuw wereldwijd ca. 500 kerncentrales gebouwd, waarvan er 450 nog steeds draaien. Vandaag de dag hebben we veel meer kennis, ervaring, technologie en geld dan toen. Ik ben niet voor of tegen kernenergie, feit is alleen dat kernenergie de energieoptie is die de komende 20-30 jaar veruit de meeste CO2 kan besparen. Bovendien is het strategisch van groot belang dat we in NL kennis en ervaring blijven opbouwen, en dat kan alleen met operationele kerncentrales.

Het gaat natuurlijk niet om mijn gelijk, maar om energie- en klimaatbeleid te baseren op feiten en werkelijke CO2-reductie. Dat is de groene kans, daar wil ik graag een bijdrage aan leveren. In het huidige beleid spelen politieke en commerciële belangen m.i. nog een te grote rol. Dat maakt het moeilijk om informatie en propaganda uit elkaar te houden. Dat verdient dit belangrijke thema niet, en ik wil daar wat aan doen.

Ik zei dit vorige week al, en Brussel zegt het nu ook. De EU zet een streep door subsidies voor Nederlandse waterstoffabrieken, omdat onze stroom grotendeels fossiel wordt opgewekt. Waterstofproductie (waarbij ruwweg de helft van de energie verloren gaat) leidt dus tot meer CO2 in plaats van minder. De groene kans is om de komende tien jaar investeringen in grootschalige waterstoffabrieken af te blazen.

De Topsector Energie en Greenpeace zijn net als de minister niet blij. ‘Ondernemers wordt een spaak in de wielen gereden’ (?), aldus de Topsector. Greenpeace stelt voor om de EU-regels te omzeilen. Wiebes zegt dat er ook andere subsidieregelingen zijn om de plannen door te zetten. Mokkende ondernemers, regels omzeilen, plannen doorzetten? Lees ik dat goed? Het ging toch om CO2-reductie? Als die er niet is valt er toch niks te ondernemen, te omzeilen en door te zetten?

Ik moet denken aan de biomassa-zeepbel, die lang is doorgezet op basis van achterhaalde dogma’s en politieke regenregels, maar nu eindelijk uiteen spat. Dat gaat hopelijk ook gebeuren met de miljarden-verslindende waterstof-hype. De EU heeft in elke geval een belangrijke stap gezet: Waterstof produceren verhoogt de CO2-uitstoot zolang er geen structureel overschot is van groene stroom.

Wij kunnen geen energie maken. Dat zegt de natuurkundige wet van behoud van energie. We kunnen alleen energie omzetten, bijvoorbeeld van stroom (elektrische energie) naar waterstof (chemische energie). Bij energieomzetting gaat altijd een deel verloren. Ook dat is een natuurkundige wet. Dus als we (groene) stroom gebruiken om waterstof te maken levert die waterstof daarna altijd minder energie op dan we erin hebben gestopt.

Het is als een bal die je laat vallen. De bal stuitert altijd lager terug dan van waar hij viel, omdat onderweg energie verloren gaat, bij het stuiteren en door wrijving met de lucht. Het heeft dus geen zin om nu schaarse en kostbare groene stroom te gebruiken om op grote schaal waterstof te maken. Daarmee maken we geen energie, maar verspillen we het. Ruwweg de helft. Waterstof komt van nature vrijwel niet voor op aarde, dus als we het willen hebben moeten we het eerst maken.

Het heeft wel zin om onderzoek te doen aan efficiënte waterstofproductie, voor als groene stroom ruim voorhanden komt. Maar dat is de komende tien jaar niet het geval. De groene kans is dus om ons goeie geld nu wel in waterstofonderzoek te steken maar niet in grootschalige productie. Dat laatste verhoogt de CO2-uitstoot alleen maar het komende decennium.

Lidl gaat prijsstunten met etenswaren die de houdbaarheidsdatum bereiken. Dat kan helpen om zo min mogelijk eten weg te gooien, want daarmee besparen we energie en CO2. Eerder pleitte minister Schouten al voor het afschaffen van houdbaarheidsdata op zeer lang houdbare voedingswaren zoals koffie, rijst, pasta en bronwater.

In het algemeen is het blijven gebruiken van bestaande spullen een enorme groene kans, en een van de duurzaamste dingen die we kunnen doen. Landbouw, industrie en transport zijn wereldwijd goed voor meer dan de helft van alle grondstof- en energieverbruik, dus alles wat niet verbouwd, gedolven, gemaakt en getransporteerd hoeft te worden bespaart veel grondstoffen, afval en CO2 in de keten van zand tot klant. In mijn nieuwe boek ga ik in op het belang van ketenbenadering bij verduurzaming.

Ik vind het dan ook onverstandig om bestaande goed functionerende producten zoals auto’s, CV-ketels en gasfornuizen versneld te vervangen door elektrische alternatieven. Dat bespaart de komende 5-10 jaar weinig CO2 omdat stroom nog grotendeels fossiel wordt opgewekt. Intussen moeten al die nieuwe producten wel gemaakt worden en de oude weggegooid. Dat is niet circulair, en veroorzaakt extra CO2-uitstoot, afval en milieuvervuiling.

Duurzaam investeren in je huis loont niet. Dat concludeert het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL). Dat gaat over euro’s en niet over CO2. De groene kans is om met minder euro’s meer CO2 te besparen. Het goede nieuws is dat dat kan! Ik ga daar uitgebreid op in in mijn nieuwe boek.

Momenteel gaan subsidies voor het CO2-neutraal maken van woningen naar een mix van isolatie (meer energiebesparing) en warmtepompen (andere energieproductie, van aardgas naar elektriciteit). De feitelijke CO2-winst zit echter voornamelijk in de energiebesparing, niet in de energieproductie. Elektriciteit wordt immers nog heel veel jaren grotendeels fossiel opgewekt. Als we dus een deel van de subsidies op energieproductie (warmtepompen) afschaffen en de rest verplaatsen naar energiebesparing (isolatie) zijn we goedkoper uit en besparen we meer CO2.

Dit is geen ingewikkeld verhaal. Laten we de komende 5-10 jaar vol inzetten op woningisolatie, niet op aardgasvrij. Als we goed geïsoleerd zijn bespaart het vervangen van een gasketel door een warmtepomp niet zoveel CO2 meer. Laten we in het algemeen prioriteit geven aan energie besparen, dat reduceert snel veel CO2. Het resterende verbruik daarna verder verduurzamen wordt dan ook gemakkelijker en goedkoper.