Om iets van de klimaattop in Katowice en onze eigen klimaatwet te maken moeten we echt openhartig tegen elkaar gaan worden. Verduurzaming van energie wordt ongelooflijk duur, en de regering zal moeten aantonen hoeveel CO2 reductie we voor ons goeie geld gaan krijgen. De tijd dat we ons lieten afschepen met kreten als ‘verantwoordelijkheid nemen’ en ‘bijdragen aan het klimaat’ is voorbij.

Onze regering, bijgestaan door CPB, CBS, PBL en TNO, kan net als ik energiesommen maken. Ze zou ons duidelijk moeten voorrekenen wat de CO2 besparing is van allerlei peperdure maatregelen zoals aardgasloze huishoudens, elektrische auto’s, windmolenparken en waterstoffabrieken. Het feit dat wij die getallen niet krijgen geeft te denken. Ik kijk met optimisme naar de toekomst, maar ik wens wel inzicht in het ecologisch rendement op investeringen.

Laten we in 2019 tot een effectief klimaatakkoord komen, en vooral zelf bewust minderen met energieverbruik. Laten we stoppen met hard rijden en ander energieverspillend gedrag. Laten we energie als een kostbaar goed gaan zien, en relateren aan ons dagelijks leven en handelen. Energie besparen is en blijft met afstand de meest effectieve, goedkope en duurzame maatregel van allemaal.

De van de klimaattafels weggelopen milieubeweging en FNV hebben gelijk. De voorgenomen maatregelen zullen weinig CO2 besparen en veel lasten verhogen. De deelnemers aan de klimaattafels hebben ook gelijk. Met zoveel deskundigen uit alle hoeken van de samenleving is dit kennelijk het maximaal haalbare resultaat. En de coalitie heeft gelijk door het even ondoelmatige als dure ontwerpakkoord nog niet te ondertekenen.

Onder deze economische en politieke realiteit ligt de echte realiteit van samenleving en natuurwetenschap. We streven een ideaal na zonder ervoor te willen betalen. De natuurwetenschap laat zien dat dit onhaalbaar is. We weigeren ons echter neer te leggen bij het feit dat we iets willen dat niet kan. Ik hoop oprecht dat we ons in 2019 gaan bevrijden van die koppige dagdromerij, en dingen gaan doen die echt CO2 besparen en ook draagvlak in de samenleving hebben.

In 2030 moet driekwart van alle benodigde stroom uit zon en wind komen. Zonder aardgas en met elektrische auto’s zal die benodigde stroom stijgen van 120 naar bijvoorbeeld 300 miljard kWu per jaar. Dus moeten zon en wind in 2030 meer dan 200 miljard kWu per jaar opwekken, bijna twee maal zoveel als ons totale huidige verbruik. Ik noem dat geen ‘concrete maatregelen’ maar ‘koppige dagdromerij’.

We zijn tot een akkoord gekomen bij de klimaattop in Katowice. Ik heb de 156 pagina’s nog niet gelezen, maar het feit dat ze er zijn is goed nieuws. Er zal vast de nodige kritiek komen, ook van mij, maar laten we niet te snel roepen dat wij het beter hadden gekund dan onze leiders en deskundigen. Energie is een complex onderwerp. Er zijn veel mensen die er uitspraken over doen, maar slechts weinigen die er verstand van hebben.

Ik hoop dat er in het akkoord van Katowice iets staat over onszelf, over u en mij. De energiediscussie wordt beheerst door wat anderen moeten doen. Landen spreken elkaar aan. Bedrijven spreken politici aan. Politici spreken burgers en bedrijven aan. Burgers spreken iedereen aan behalve zichzelf. Maar de sleutel voor CO2 reductie ligt bij onszelf. Wij verspillen onnoemelijk veel energie met ons rijgedrag, koopgedrag en dagelijks handelen. Laten we energie net als voedsel en schoon drinkwater als een kostbaar goed gaan zien dat je niet wilt verspillen, ook niet als je het gemakkelijk kunt betalen.

Minder energie gebruiken is met afstand de meest effectieve en duurzame maatregel van allemaal. We kunnen onze hoop of onze kritiek richten op de politiek, het bedrijfsleven en de technologie, maar als wijzelf bij alles wat we doen minder energie gaan verspillen kunnen we al 20-30% minder CO2 uitstoot veroorzaken.

Alle naties op aarde zijn bijeen in het Internationale Congres Centrum (ICC) in Katowice. Dat is goed, want voor het klimaat kunnen we het beste gezamenlijk optrekken. Ik hoop oprecht dat we tot zinvolle afspraken komen.
In afwachting daarvan heb ik even gerekend aan het ICC. Ik schat dat het in de orde van honderdduizend vierkante meter (14 voetbalvelden) vloeroppervlak heeft, en voor verwarming, ICT, verlichting, catering etc. ruwweg 3 MW elektrisch vermogen vergt. Evenveel als een trein. Daarvoor is honderdduizend vierkante meter zonnepaneel nodig, evenveel als alle verdiepingen van het ICC bij elkaar. Het alternatief, vier windmolens, zou een miljoen vierkante meter (140 voetbalvelden) vergen.

Waarom maak ik dit sommetje? Om inzicht te krijgen in de nabijheid van ons eigen energiegebruik. We praten over energie alsof het iets buiten onszelf is. Maar onze eigen huisvesting en comfort vergen al een hoeveelheid energie die we ons nauwelijks voor kunnen stellen. Niemand wil dat opgeven, ook onze hardwerkende deskundigen en regeringsleiders in Katowice niet. En het is nog maar 10% van ons totale energiegebruik.

NRC bericht dat de Urgenda-zaak onze regering dwingt tot ‘keiharde’ maatregelen om CO2 te reduceren. Eén van de effectiefste daarvan is het verlagen van de maximum snelheid op rijkswegen tot 100 km/u. Als we dat al ‘keihard’ noemen zijn we nog niet eens begonnen met te begrijpen waar het energievraagstuk over gaat.

Politiek Den Haag denkt van wel. Laten we deze vraag daarom eens nader analyseren. De duurzaamheid van energie wordt bepaald door de herkomst ervan. Een zonnepaneel bijvoorbeeld is duurzamer dan een kolencentrale. Een gebruiker van energie daarentegen, zoals een lamp of een auto, heeft daar geen invloed op. Een gebruiker kan alleen bijdragen door minder energie te gebruiken. Zo is een LED lamp energiezuiniger dan een gloeilamp, en draagt daarom bij aan CO2 reductie.

Maar een elektrische auto gebruikt niet minder energie dan een benzine- of dieselauto. Het motorvermogen bij 120 km/u is ongeveer hetzelfde. Dus draagt een elektrische auto niet bij aan CO2 reductie. Wat de politiek en de commercie daar ook over zeggen. Elke auto kan alleen maar bijdragen aan CO2 reductie door veel minder energie te gebruiken. De EU zou daarom tussen nu en 2030 stapsgewijs het motorvermogen van alle types automotoren moeten verlagen tot bijv. 50 pk. Een mooi onderwerp voor het IPCC dat nu bijeenkomt in Katowice.

In plaats daarvan praat men over een CO2 taks. Dat is niets anders dan een ordinaire belastingverhoging. Energie wordt elk jaar duurder, en elk jaar neemt het gebruik ervan toe. Prijsverhogingen hebben nog nooit tot consumptieverlaging geleid, ook het kwartje van Kok niet. Alleen de mensen met de laagste inkomens hebben er last van.

In en om het Drentse Nieuw-Buinen woedt een interne oorlog vanwege de komst van 45 windmolens. Dat lijken lokale schermutselingen, maar ze zijn exemplarisch. Enkelen worden rijk van de subsidies op de 210 meter hoge kolossen, en de meerderheid heeft het nakijken met een geruïneerd veenlandschap en ingezakte huizenprijzen. Dit nieuwe noordelijke drama levert welgeteld 45 MW elektrisch vermogen op (en niet de in het FD vermelde 175 MW, want landwindmolens produceren gemiddeld door het jaar 25% van hun piekvermogen). Dat is 0,3% van onze huidige elektriciteitsconsumptie, goed voor 15 treinen of het energiegebruik van 18.000 mensen.

Als dit Drentse windpark er na jaren van strijd en miljoenensubsidies staat zal de CO2 reductie ervan binnen 2 uur teniet zijn gedaan doordat er in die korte tijd 18.000 mensen op aarde zijn bijgekomen. Karel Knip vraagt zich in het NRC terecht af waarom deze grootste aanjager van het mondiale energieverbruik nooit wordt benoemd door het IPCC dat binnenkort weer bijeenkomt.

Intussen is er nog steeds geen Nederlands Klimaatakkoord. Burgers verzetten zich tegen landwindparken, verdienmodellen voor zeewindparken staan onder druk, en grote bedrijven gaan ons land mogelijk mijden vanwege oplopende energieprijzen. Is dit een gordiaanse knoop, of een signaal dat we het energievraagstuk fundamenteel anders moeten gaan benaderen?