“… en de problemen beginnen nu al”, kopte het Financieele Dagblad op 22 januari. Een waar woord. Grootschalige elektrificatie van onze energieproductie en -consumptie vergt een cocktail van bijzondere metalen, die veel zeldzamer en vervuilender zijn dan het klassieke staal. Voor windmolens, zonnepanelen, elektrische auto’s en batterijen zijn veel lithium, kobalt, koper, cadmium, neodymium en andere moeilijk winbare metalen nodig. De mijnbouw hiervan groeit razendsnel, vergt veel energie en is een grote aanslag op mens en milieu.

Verder worden windmolenwieken van kunststoffen en composieten gemaakt die niet recyclebaar zijn. Die vormen nu en in de toekomst een onafzienbare berg industrieel afval waarvan niemand weet wat we ermee moeten. De ambitie om in 2050 volledig circulair te zijn wordt nu al onmogelijk gemaakt door de infrastructuur van hernieuwbare energieproductie en -consumptie. Laten we om te beginnen die infrastructuur duurzaam gaan maken.

Laten we lessen trekken uit de vorige eeuw, met schadelijke stoffen als DDT, lood, asbest en freon. Laten we niet weer hals over kop spullen maken waarvan we over 20 jaar gaan ontdekken dat we er opnieuw een bende van hebben gemaakt. De groene kans is niet meer maar minder mijnbouw en elektrificatie. Ik heb daar een holistische visie aan gewijd, zie de tab ELECTRIFICATION bovenaan deze website.

Over dat Franse verbod op terrasverwarmers van vorige week: Een moedige en vooral consistente maatregel van ecologieminister Barbara Pompili. Het heeft immers weinig zin om gebouwen aan strenge isolatienormen te onderwerpen, maar op de terrassen bij die gebouwen extreme energieverspilling toe te staan. Het heeft weinig zin om in de EU wel het vermogen te begrenzen van kleine elektrische energieverbruikers zoals lampen en stofzuigers, maar niet van elektrische auto’s. Van alle auto’s! Dat is als een cola light met dubbele hamburger. Daar val je niet van af.

Onze overheden en wijzelf nemen al een aantal energiebesparende no-regret maatregelen. Dat is een goed begin, en de groene kans is om dit consequent en consistent te gaan doen. Anders blijven we met de ene hand weggeven wat we met de andere hebben verkregen. Daarbij hebben de grootste energieverbruikers natuurlijk prioriteit. Zuinige lampen, stofzuigers en huizen zijn prima, maar dan ook zuinige auto’s, nergens harder dan 100, en geen terrasverwarmers. Hopelijk komt dit in de Climate Adaptation Summit op 25-26 januari in ons land aan de orde.

Het verbod op gloeilampen is er mede gekomen omdat de industrie het wilde. Een flinke reductie van automotorvermogen is er nog niet omdat de industrie het niet wil. Dat kan zo niet doorgaan als de EU met een Green Deal van 1000 miljard euro in tien jaar tijd de CO2 uitstoot wil halveren. Dan moet er een veel integralere no-regret lijn van energiesparingsmaatregelen komen, met minder invloed van allerlei industriële belangen.

Een mooie biljartwijsheid en illustratie van een ‘no-regret’ maatregel: Een voorzorgsmaatregel waar je geen spijt van krijgt, ook niet als de voorzorg onnodig blijkt. De bouwwereld past het no-regret principe toe door bestaande en nieuwe gebouwen goed te isoleren. Of een gebouw in de toekomst nu wel of niet van het gas af gaat, en of de klimaatopwarming nu mee- of tegenvalt, van een goed geïsoleerd pand krijg je nooit spijt.

Energiebesparingsmaatregelen in het algemeen zijn no-regret maatregelen, want energie besparen is in alle toekomstscenario’s gunstig. Denk naast gebouwisolatie aan LED-verlichting, 100 rijden, het Franse verbod op terrasverwarmers. langer met bestaande spullen doen, en natuurlijk ultrazuinige auto’s (1 liter per 50 km, 1 kWu per 15 km). We kunnen al die dingen en nog veel meer nu gaan doen, met bestaande technologie, betaalbare kosten, meer comfort en meer veiligheid. Dat is de kern van onze groene kans.

Diverse energieproductiemaatregelen kunnen wel tot grote spijt leiden, zoals miljarden kostende biomassacentrales, gekapte bossen en peperdure waterstoffabrieken. Aangezien die geen CO2 blijken te besparen blijven we zitten met enorme ecologische en economische schade, en ook nog eens meer in plaats van minder CO2-uitstoot. Laten wij en onze overheden veel meer nadruk leggen op effectieve en goedkope no-regret maatregelen.

Ongeveer 13 procent van ons wereldwijde energieverbruik is niet-fossiel: Een kleine 2 procent is kernenergie, en ruim 11 procent is ‘hernieuwbaar’. Van die 11 procent ‘hernieuwbaar’ is bijna twee derde biomassa. Het is dus begrijpelijk dat de gevestigde orde biomassa graag als duurzaam ziet. Maar begrijpelijk is niet hetzelfde als terecht. Biomassa is van alle hernieuwbaar geachte energieopties de meest controversiële.

Onder andere het Wereld Natuur Fonds, Milieudefensie, GroenLinks en de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen zijn allemaal fel gekant tegen grootschalige inzet van biomassa voor energieopwekking. Dit zijn niet zomaar partijen, maar een maatschappijbreed scala van gerenommeerde organisaties met een grote diversiteit van achtergronden, belangen en expertises. Ik heb daar zelf een holistische visie op biomassa voor energieopwekking aan toegevoegd, zie http://maarten-vanandel.com/?page_id=646

Het energie- en klimaatbeleid is als een mammoettanker die vrijwel niet van koers is te veranderen. Het is niet zozeer een probleem dat biomassa ooit als duurzaam is ingestoken, maar veel meer dat we daar niet vanaf komen als de aanwijzingen voor het tegendeel zich opstapelen. Het beleid zou daarom herontworpen moeten worden om sneller te kunnen inspelen op vernieuwende inzichten. Beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald.

Op 22 november mocht ik in kleine kring mijn nieuwe boek De Groene Kans presenteren, dankzij de gastvrijheid van de Kennismakerij en de LocHal in Tilburg. Mons Records maakte professionele opnames, zie https://youtu.be/SxdMmi4Ok2k . Het verhaal is actueler dan ooit, ook in dit nieuwe jaar. Daar waar de coronamaatregelen in belangrijke mate op wetenschap worden gebaseerd gebeurt dit bij klimaatmaatregelen nog lang niet. Een paar recente citaten uit de kranten:

“Het kabinet zit in een spagaat wat betreft het gebruik van biomassa als energiebron”.
“De Tweede Kamer vindt biomassa niet duurzaam en wil ermee stoppen”.
“Maar dat is risicovol voor het halen van klimaatdoelen, dan stokt het van het aardgas halen van huizen”, zegt het PBL. “Het PBL gaat er te veel van uit dat biomassa CO₂-neutraal is en daarmee goed is voor het klimaat”. “In Europa wordt biomassa gezien als CO₂-neutraal”.
“Verantwoordelijk minister Eric Wiebes laat de keuze nog even in het midden”.

Een kakofonie van meningen, waarin de wetenschap ver te zoeken is en het Dunning-Kruger effect van onbewuste ondeskundigheid zich manifesteert. Volgens het no-regret principe is er toch waarachtig genoeg controverse om pas op de plaats te maken met biomassa. Laten de regering en wij allen in dit nieuwe jaar kordaat onze groene kansen pakken. Om te beginnen veel energie besparen, en stoppen met het kappen en verbranden van bomen.