De Pyrrhus-overwinning van Urgenda baart mij zorgen. Kennelijk kan de rechter zaken van nationale omvang afdwingen waarvan de economische en maatschappelijke gevolgen onbekend en waarschijnlijk ongunstig zijn. Ik vrees dat het zal leiden tot meer bureaucratisch ‘groenwassen’, zoals biomassacentrales, aardgasloze huizen en elektrische auto’s. Bovendien zal de staat voortaan wel oppassen met het aangaan van ambitieuze doelstellingen.

Intussen betaalt diezelfde staat 52,5 miljoen euro aan de Zweedse energiegigant Vattenfall, voor het sluiten van de Hemwegcentrale. Die centrale produceert minder dan 1% van ons nationale energieverbruik, en er zijn zeker 1000 windmolens op 25.000 hectare land nodig om hem te vervangen. Dat is zo groot als de drie nationale parken Hoge Veluwe, Utrechtse Heuvelrug en Biesbosch bij elkaar, of de drie steden Den Haag, Utrecht en Eindhoven.

Wel goed nieuws is het Nederlandse initiatief om PFAS terug te dringen. Kordate wetgeving heeft eerder lood uit benzine en freons uit koelkasten gebannen, nu is het de beurt aan PFAS. Met CO2 kan dat niet zomaar, omdat dat een natuurlijke stof is. Wat wel kan is energieverbruikers beperken (100 km/u), begrenzen (stofzuigers) of verbieden (gloeilampen). Laten we dat meer gaan doen in 2020!

De klimaattop in Madrid is geketst op de CO2-emissierechten. Ik denk dat dat komt door de struisvogelachtige onderschatting van de magnitude van de energietransitie. Daardoor blijft een grote olifant in de kamer onbesproken: Het feit dat de huidige emissiedoelstellingen ontoereikend zijn om CO2-neutraliteit in 2050 te realiseren.

In hoogontwikkeld Nederland produceren we op dit moment jaarlijks 13 miljard kWu zon- en windelektriciteit. Het huidige groeitempo is 2 miljard kWu per jaar. Daarmee duurt het nog ruim 50 jaar voordat het huidige elektriciteitsverbruik van 120 miljard kWu verduurzaamd is. Ons elektriciteitsverbruik is nu 20% van ons totale energieverbruik, en zal in de komende tien jaar verdubbelen vanwege de elektrificatie van autoverkeer, gebouwverwarming en industrie. Dat vergt nog 100 jaar om met zon en wind op te wekken, en dan nog hebben we minder dan de helft van onze totale energieconsumptie te pakken.

We kunnen in hightech NL, laat staan in de hele wereld, niet snel genoeg zon- en windelektriciteit bijbouwen om onze huidige energie-consumptie in 2050 CO2-neutraal te maken. De wereldleiders in Madrid kwamen daar niet uit, en negeerden ook de grootste olifant in de kamer: De noodzaak om onze wereldwijde energieconsumptie te halveren. Hoog tijd om onze kop uit het zand te halen.

De VN voorzien een “productiekloof”: De geplande productie van fossiele brandstoffen is hoger dan de klimaatdoelen vereisen. Maar het gaat toch om de “consumptiekloof”: Het feit dat wij met z’n allen meer energie consumeren dan de klimaatdoelen vereisen? Degene die fossiele brandstoffen verbrandt zet ze immers om in CO2, niet degene die ze produceert.

Als de productie van fossiele brandstoffen zou dalen maar de consumptie van energie niet, zou dat direct grote problemen opleveren. Zoals energietekorten voor de minder bedeelden, en mogelijk oplopende overheidstekorten en afnemende duurzaamheidsbudgetten. De klimaattop in Madrid gaat dus hopelijk vooral over het dichten van de consumptiekloof, over vermindering van het wereldwijde energieverbruik. Laat dat geen taboeonderwerp zijn.

De productie van energie acht ik minder een probleem dan onze consumptie (en verspilling) ervan. Terrasstralers, open winkeldeuren, grote snelle auto’s, aardbeien in december, kiwi’s uit Nieuw Zeeland, het zijn allemaal dingen die we niet nodig hebben maar die wel ontstellend veel energie verspillen. Bescheidener consumptie en kordate wetgeving kunnen ons van die ouderwetse excessen afhelpen.

Als ik een nieuwe fiets of bankstel koop met 10 kilo staal erin, veroorzaak ik CO2 emissie in IJmuiden. Het heeft geen zin om daarvoor naar de industrie te wijzen. Die maakt wat wij willen hebben, en als ze dat niet zou doen zou de hel losbreken. Wij eisen onmiddellijke bezorging van alles dat wij bestellen. De winkels en distributiecentra liggen daarom vol met spullen die al gemaakt zijn voordat iemand erom vroeg. En als wij die onverhoopt niet kopen noemen we dat crisis.

Deze nietsontziende inzet op consumptie is nu geculmineerd in Black Friday. Daarmee vergroten we de CO2 emissie, de uitputting van grondstoffen en de hoeveelheid afval en plastic in de wereld. Ons consumentisme verschuift Earth Overshoot Day elk jaar naar een eerdere datum. We weten allemaal dat we niet zo door kunnen blijven groeien, maar we weten niet hoe we dat groeien kunnen stoppen.

De voortdurende toename van productie, transport, mobiliteit, communicatie en entertainment doet het effect van elke extra windmolen en elk nieuw zonnepark in korte tijd teniet. De essentie van alle klimaatakkoorden is dat we minder energie gaan gebruiken, door minder te consumeren, op alle terreinen. Maar welke politicus gaat dat propageren, en welke kiezer gaat daar dan op stemmen?