Wijze woorden van Suzanne Kruizinga, bestuurder van het Wilhelmina Ziekenhuis in Assen. Zij doelt op het huidige ongelijk van de commercie in de gezondheidszorg. Premier Rutte had het eerder al over een herbezinning op onze consumptie en mobiliteit. Die zijn wereldwijd teruggeschroefd, met als gevolg dat energieverbruik en CO2-uitstoot sterk zijn gedaald. Er zijn zelfs weer dolfijnen in Venetië. Dit alles gebeurt noodgedwongen en om de verkeerde reden, maar Kruizinga en Rutte roepen wel op tot nadenken.

We zijn gewend om vrijelijk te consumeren, reizen, handelen en ondernemen. Dat kan nu niet, en we ontdekken pijlsnel nieuwe manieren om te leven en te werken. Sommigen zeggen dat het nooit meer zo zal worden als het was. Misschien is dat waar, misschien ook niet, maar de keuze is aan ons. We kunnen leren van de huidige bizarre omstandigheden, en nadenken over hoe we als mensheid verder willen.

Dat is van belang, want een energietransitie zal op een andere manier ook beperkingen met zich meebrengen: De noodzaak om wereldwijd de helft minder te consumeren en energie te verbruiken, en Earth Overshoot Day terug te brengen naar 31 december. We hebben nu onverhoopt de omstandigheden en de gelegenheid om diepgaand met elkaar te overdenken hoe we dat gezamenlijk kunnen vormgeven.

We gaan 100 rijden. Een revolutionaire maatregel vanwege de stikstofcrisis, maar ook een reusachtige reductie van CO2-uitstoot. Onze heilige koe verbruikt jaarlijks zo’n 10 miljard liter brandstof, en stoot daarbij ruim 20 megaton CO2 uit. Dat is bijna 15% van het landelijk totaal. Elektrische auto’s doen daar ook aan mee, want hun laadstroom wordt voor ruim 80% opgewekt met kolen en gas.

Elke auto die 100 i.p.v. 130 rijdt bespaart zo’n 20% energie (brandstof of elektriciteit). Dat kan iedereen op zijn boordcomputer zien en bij het tanken constateren. We rijden natuurlijk niet allemaal de hele tijd 130, maar als we ons vanaf morgen overal massaal aan de snelheid gaan houden kunnen we gezamenlijk wel 10% brandstof en energie besparen. Dat vermindert onze jaarlijkse CO2-uitstoot met 2 megaton, evenveel als het beoogde effect van de sluiting van de Hemwegcentrale.

Ik zie dagelijks met afgrijzen dat veel mensen veel te hard rijden. Dat zien alle ministers en Kamerleden ook. Ik ben ontzettend benieuwd of dat vanaf morgen anders zal zijn. Ik hoop het oprecht, en ik hoop ook dat onze politici niet zullen schromen om overtreders heel hard te gaan aanpakken. Naast CO2 en stikstof scheelt het ook veel fijnstof, asfaltslijtage, lawaai, geld, ongelukken, files en verkeersdoden.

Frans Timmermans wil een Europese klimaatwet vanuit Brussel kunnen afdwingen, zonder zeggenschap van nationale parlementen. Economische Zaken zwijgt over het prijskaartje van energiesubsidies, en bemoeilijkt controle door de Tweede Kamer met een bijzondere subsidie- en opslagconstructie voor duurzame energie die afwijkt van andere subsidies en belastingen. De staat geeft iedereen 4000 euro voor de aanschaf van een elektrische auto, en subsidieert zo oneigenlijk de autoindustrie.

Ik vind dit ondemocratische ontwikkelingen. Als elektrisch rijden dan zoveel CO2 bespaart (wat de komende tien jaar niet zo is) laat de industrie dan maar via dwingende normen in onderlinge concurrentie goedkopere elektrische auto’s ontwikkelen. Als energiesubsidies en klimaatwetten dan zo belangrijk zijn laten we ze dan juist onder het democratische vergrootglas leggen. Nu is voor een zonnepark van enkele hectares niet eens een milieueffectrapportage nodig.

Wel verheugend is het Nederlandse initiatief dat over vijf jaar alle plastic herbruikbaar of recyclebaar moet zijn. Plastic wordt van aardolie gemaakt, en we weten allemaal van zwerfvuil en plastic soep. Ik ben het wel met Greenpeace eens dat dit nog niet voldoende is. Het plastic monster zal aan de wortel moeten worden uitgeroeid: Een verbod op het maken en toepassen van plastic voor eenmalig gebruik.

Producenten van windenergie werden in februari gestraft met negatieve prijzen: Ze moesten betalen om hun elektriciteit te kunnen leveren. Sommigen zetten daarom hun windmolens tijdelijk stil. Het waaide hard waardoor windmolens soms 30% van ons stroomverbruik konden leveren. Dat is nog steeds een minderheid, dus waarom zou dat gestraft moeten worden? Waarom gaat dat niet allemaal voor een nette prijs het net op, zodat er minder gas- en kolenstroom nodig is?

Een systeem dat tot negatieve prijzen voor duurzame energie kan leiden deugt niet. Daar zou de staat met het Urgendavonnis in de hand toch onmiddellijk een stokje voor moeten steken. We weten allemaal dat zon- en windenergie weersafhankelijk zijn, dus ons energiesysteem dient zowel technisch als economisch bestand te zijn tegen de aanbodgrilligheid die dat met zich meebrengt. Als groenestroomproducenten bij 30% al gestraft worden hoe moet dat dan als ze meer dan de helft gaan leveren? Het is toch de bedoeling dat ze dat gaan doen?

Gemiddeld leveren windmolens in Nederland 9% van ons stroomverbruik. Bij veel wind kan dat dus ruim drie maal zoveel zijn. Ik begrijp best dat gas- en kolencentrales tijdelijk in de verliezen kunnen lopen als ze dan moeten terugschakelen. Maar dat is de consequentie van verduurzaming, en zou in elk geval niet op groenestroomproducenten moeten worden afgewenteld.