“Kernenergie is nodig voor de toekomst, en hout verbranden is omstreden”. Hiermee zet het FD zich af tegen ‘greystaining’ en ‘greenwashing’, en doorbreekt het de energiedogmatiek waarin geen ruimte is voor nuances en nieuwe inzichten. Als we klimaatopwarming willen tegengaan moet mondiale CO2-reductie het hoofddoel zijn. Kernenergie draagt daar wel aan bij en biomassa niet in de komende dertig jaar. Opinies en dogma’s veranderen daar niets aan, en papieren handel in groene certificaten en emissierechten ook niet.

In de megalomane Green Deal van de EU gaat de komende tien jaar 1000 miljard euro om. Daarin is de enige technologie die substantieel bijdraagt aan CO2-reductie uitgesloten: Kernenergie. Dat is niet alleen ongeloofwaardig, maar ook kortzichtig. Het bevordert de klimaatdoelstellingen niet, en zet Nederland en de EU op achterstand in de wereldwijde kennisontwikkeling van uranium- en thoriumtechnologie.

Intussen bouwen Gasunie en Tennet een waterstoffabriek van 100 miljoen euro, als “schoon alternatief voor fossiele brandstof”. Maar waterstof is helemaal geen alternatief voor fossiele brandstof. Fossiele brandstof is er al en levert energie op. Waterstof moet je eerst maken en kost energie. Dat heeft op grote schaal pas zin als er een structureel overschot aan wind- en zonnestroom is.

Het omgekeerde van Greenwashing zou je ‘Greystaining’ kunnen noemen: Iets afdoen als niet duurzaam terwijl het wel bepaalde klimaat- en milieuvoordelen heeft. Dit gebeurt sinds de jaren ’70 met kernenergie, en recentelijk ook met aardgas. Het gevolg is dat Nederland in tegenstelling tot bijvoorbeeld Frankrijk kernenergie afzweert, en zelfs als zo’n beetje enige land ter wereld probeert weg te bewegen van aardgas.

Mirjam Vossen analyseerde eerdere deze maand in dagblad Trouw het fenomeen Greystaining, en pleit voor herijking van termen als grijs, groen, duurzaam en hernieuwbaar. Groen is niet altijd duurzaam (zonnepanelen), hernieuwbaar is niet altijd CO2-arm (biomassa), en grijs is niet altijd klimaat-opwarmend (kernenergie). Alle energieopties hebben specifieke voor- en nadelen, en een simpele grijs-groen indeling staat effectief energie- en klimaatbeleid in de weg.

De Finse onderzoekers Harjanne en Korhonen stellen ‘koolstofarm’ en ‘schone lucht’ voor als criteria. Dan ontstaan vier kwadranten, waarbij steenkool op beide criteria slecht scoort maar biomassa ook. Wind en zon scoren op beide criteria goed, maar kernenergie ook. Biomassa zou op lange termijn officieel koolstofarm zijn, maar het blijft in elk geval luchtvervuilend (stikstofoxides, stofdeeltjes).

Laten we in dit nieuwe jaar stoppen met The Seven Sins of Greenwashing van TerraChoice: Verborgen Compromis, Gebrek aan Bewijs, Bewuste Vaagheid, Misleidend Keurmerk, Irrelevante Claims, Minste van Twee Kwaden, en Pure Leugen. Anders worden deze zondes toegepast om op papier de 25% CO2-reductie te realiseren waartoe de Hoge Raad de Staat onbegrijpelijkerwijze heeft gedwongen.

Zo kunnen we Bewuste Vaagheid uitbannen, door te stoppen met (groene) energie uit te drukken in megawatts of aantallen huishoudens. Dat verhult de verhoudingen en creëert een veel te rooskleurig beeld. Laten we net als het CBS alles uitdrukken in petajoule (PJ) per jaar, en als percentage van ons totale eindverbruik van 2100 PJ per jaar. Dat maakt de verhoudingen wel duidelijk, en geeft een realistisch beeld van waar we staan. Een landwindmolen bijvoorbeeld levert jaarlijks 0,024 PJ oftewel 0,001%.

NRC voegde in november een achtste zonde toe, die van de Goedgelovigheid: Hopen, desnoods tegen beter weten in, dat iets waar is. Wij weten best dat een extra cent per liter autorijden niet CO2-neutraal maakt, dat biomassa wel CO2 uitstoot, en dat al onze elektriciteit voor niet meer dan 11% uit zon en wind komt. Laten we ons in 2020 niet bezondigen aan goedgelovigheid, en kritische vragen blijven stellen.

Laten we als goed voornemen in dit nieuwe jaar energie gaan “zien”. Dat is niet moeilijk, en je hoeft geen technicus of wetenschapper te zijn om het te kunnen. Oplettendheid en wat gezond verstand zijn voldoende. Neem bijvoorbeeld de open winkeldeuren in deze wintermaanden. Iedereen snapt dat je daarmee enorm veel energie verspilt aan de koude buitenlucht. Hetzelfde geldt voor terrasstralers thuis of bij het café.

Alles wat koude of warmte produceert, veel lawaai maakt of snel beweegt vreet energie: Koelvitrines in supermarkten, skydancers bij winkelcentra, airconditioners en verwarmingssystemen in gebouwen, en natuurlijk hard rijden. Laten we niet te snel verzuchten dat energie te ingewikkeld is om te begrijpen. Zo naïef zijn we helemaal niet. Het wordt alleen vaak ingewikkeld gemaakt. Als we energie gaan zien krijgen we gevoel voor de proporties, en kunnen we effectief gaan besparen.

Supermarkten hebben hun koelvitrines en ingangen al van deuren voorzien, nu veel overige winkels nog. De maximumsnelheid gaat naar 100, nu het naleven nog. Terrasstralers en skydancers hebben we niet nodig, en huizen kunnen beter geïsoleerd. Verder kunnen we langer met bestaande spullen doen. Laten we zo in 2020 samen 25% energie besparen. Dan zijn we meteen klaar met het Urgenda-vonnis.

De Pyrrhus-overwinning van Urgenda baart mij zorgen. Kennelijk kan de rechter zaken van nationale omvang afdwingen waarvan de economische en maatschappelijke gevolgen onbekend en waarschijnlijk ongunstig zijn. Ik vrees dat het zal leiden tot meer bureaucratisch ‘groenwassen’, zoals biomassacentrales, aardgasloze huizen en elektrische auto’s. Bovendien zal de staat voortaan wel oppassen met het aangaan van ambitieuze doelstellingen.

Intussen betaalt diezelfde staat 52,5 miljoen euro aan de Zweedse energiegigant Vattenfall, voor het sluiten van de Hemwegcentrale. Die centrale produceert minder dan 1% van ons nationale energieverbruik, en er zijn zeker 1000 windmolens op 25.000 hectare land nodig om hem te vervangen. Dat is zo groot als de drie nationale parken Hoge Veluwe, Utrechtse Heuvelrug en Biesbosch bij elkaar, of de drie steden Den Haag, Utrecht en Eindhoven.

Wel goed nieuws is het Nederlandse initiatief om PFAS terug te dringen. Kordate wetgeving heeft eerder lood uit benzine en freons uit koelkasten gebannen, nu is het de beurt aan PFAS. Met CO2 kan dat niet zomaar, omdat dat een natuurlijke stof is. Wat wel kan is energieverbruikers beperken (100 km/u), begrenzen (stofzuigers) of verbieden (gloeilampen). Laten we dat meer gaan doen in 2020!

De klimaattop in Madrid is geketst op de CO2-emissierechten. Ik denk dat dat komt door de struisvogelachtige onderschatting van de magnitude van de energietransitie. Daardoor blijft een grote olifant in de kamer onbesproken: Het feit dat de huidige emissiedoelstellingen ontoereikend zijn om CO2-neutraliteit in 2050 te realiseren.

In hoogontwikkeld Nederland produceren we op dit moment jaarlijks 13 miljard kWu zon- en windelektriciteit. Het huidige groeitempo is 2 miljard kWu per jaar. Daarmee duurt het nog ruim 50 jaar voordat het huidige elektriciteitsverbruik van 120 miljard kWu verduurzaamd is. Ons elektriciteitsverbruik is nu 20% van ons totale energieverbruik, en zal in de komende tien jaar verdubbelen vanwege de elektrificatie van autoverkeer, gebouwverwarming en industrie. Dat vergt nog 100 jaar om met zon en wind op te wekken, en dan nog hebben we minder dan de helft van onze totale energieconsumptie te pakken.

We kunnen in hightech NL, laat staan in de hele wereld, niet snel genoeg zon- en windelektriciteit bijbouwen om onze huidige energie-consumptie in 2050 CO2-neutraal te maken. De wereldleiders in Madrid kwamen daar niet uit, en negeerden ook de grootste olifant in de kamer: De noodzaak om onze wereldwijde energieconsumptie te halveren. Hoog tijd om onze kop uit het zand te halen.

De VN voorzien een “productiekloof”: De geplande productie van fossiele brandstoffen is hoger dan de klimaatdoelen vereisen. Maar het gaat toch om de “consumptiekloof”: Het feit dat wij met z’n allen meer energie consumeren dan de klimaatdoelen vereisen? Degene die fossiele brandstoffen verbrandt zet ze immers om in CO2, niet degene die ze produceert.

Als de productie van fossiele brandstoffen zou dalen maar de consumptie van energie niet, zou dat direct grote problemen opleveren. Zoals energietekorten voor de minder bedeelden, en mogelijk oplopende overheidstekorten en afnemende duurzaamheidsbudgetten. De klimaattop in Madrid gaat dus hopelijk vooral over het dichten van de consumptiekloof, over vermindering van het wereldwijde energieverbruik. Laat dat geen taboeonderwerp zijn.

De productie van energie acht ik minder een probleem dan onze consumptie (en verspilling) ervan. Terrasstralers, open winkeldeuren, grote snelle auto’s, aardbeien in december, kiwi’s uit Nieuw Zeeland, het zijn allemaal dingen die we niet nodig hebben maar die wel ontstellend veel energie verspillen. Bescheidener consumptie en kordate wetgeving kunnen ons van die ouderwetse excessen afhelpen.

Als ik een nieuwe fiets of bankstel koop met 10 kilo staal erin, veroorzaak ik CO2 emissie in IJmuiden. Het heeft geen zin om daarvoor naar de industrie te wijzen. Die maakt wat wij willen hebben, en als ze dat niet zou doen zou de hel losbreken. Wij eisen onmiddellijke bezorging van alles dat wij bestellen. De winkels en distributiecentra liggen daarom vol met spullen die al gemaakt zijn voordat iemand erom vroeg. En als wij die onverhoopt niet kopen noemen we dat crisis.

Deze nietsontziende inzet op consumptie is nu geculmineerd in Black Friday. Daarmee vergroten we de CO2 emissie, de uitputting van grondstoffen en de hoeveelheid afval en plastic in de wereld. Ons consumentisme verschuift Earth Overshoot Day elk jaar naar een eerdere datum. We weten allemaal dat we niet zo door kunnen blijven groeien, maar we weten niet hoe we dat groeien kunnen stoppen.

De voortdurende toename van productie, transport, mobiliteit, communicatie en entertainment doet het effect van elke extra windmolen en elk nieuw zonnepark in korte tijd teniet. De essentie van alle klimaatakkoorden is dat we minder energie gaan gebruiken, door minder te consumeren, op alle terreinen. Maar welke politicus gaat dat propageren, en welke kiezer gaat daar dan op stemmen?

We gaan 100 rijden vanwege de stikstofcrisis. Vreemd genoeg wordt daarbij een ander belangrijk winstpunt niet genoemd: 25% minder CO2-uitstoot van alle elektrische en fossiele personenauto’s. Op EU-niveau is dat vergelijkbaar met de totale CO2-uitstoot van de luchtvaart. Ik hoop dat we ons massaal aan die 100 km/u gaan houden, en onze vliegschaamte inruilen voor hardrijschaamte.

De elektriciteit in Nederland wordt voor 85% opgewekt door verbranding van fossiele en hedendaagse biomassa. Verder hebben we 3% nucleair, 11% zon en wind, en 1% overig. In de EU zijn die percentages respectievelijk 55% verbranding, 25% nucleair, 15% zon en wind, en 5% overig. Ik vind het daarom misleidend om elektrische auto’s “emissievrij” te noemen. Dat zijn ze allerminst, de emissie is alleen verplaatst van een uitlaat naar een schoorsteen.

De zonnepanelen op mijn dak verlagen de CO2-emissie van onze landelijke elektriciteitsproductie. Als ik vervolgens mijn dieselauto inruil voor een elektrische auto verlaagt dat niet nog eens de landelijke CO2-emissie. De winst zit uitsluitend aan de energieproductiekant. Energieverbruikers kunnen alleen bijdragen door minder energie te verbruiken, en dat doen elektrische auto’s niet. Rustige rijders wel.

De nieuwe CO2-belasting zou een gat slaan in de rijksbegroting, omdat die in de praktijk nauwelijks betaald zou worden. Politiek en media lijken zich daar drukker om te maken dan om een mogelijk tegenvallende CO2-reductie. Intussen wordt formeel vastgehouden aan de duurzaamheid van biomassa, terwijl de maatschappelijke en wetenschappelijke aanwijzingen van het tegendeel zich opstapelen. Duurzaamheid is toch geen geloof, geen mening, en al helemaal geen politieke beslissing?

Doordenkend vraag ik mij af of het planten van een boom echt bijdraagt aan CO2-reductie. Als we de grond daarvoor ongemoeid laten gaat de natuur toch zelf alles overwoekeren met planten, struiken, bomen en bossen? Daar hoeft toch geen mensenhand aan te pas te komen? Sterker nog, voor het vormen van een biodiverse flora lijkt mij de mens wel het laatste wezen dat de natuur nodig heeft. Wij verbouwen voor onze energiebehoefte het liefst monoculturen zoals graan, palmoliepalmen en geselecteerde snelgroeiende houtsoorten.

Ik zou graag objectieve getallen hebben over de directe meetbare CO2-reductie van maatregelen zoals aardgasloze huizen, elektrische auto’s en E10 benzine. Over de hele keten, voor de komende 10 jaar, zonder al te optimistische aannames en politieke rekenregels. Dat moet toch de basis zijn om de dingen te doen die aantoonbaar bijdragen aan de klimaatdoelstellingen.