Consuminderen is zinnig en ook doenlijk. In deze 40-dagen tijd tussen carnaval en Pasen doen veel mensen dat ook, bewust en vrijwillig. Iedereen kan op zijn of haar eigen manier iets versoberen of nalaten in het eigen consumptiegedrag, zonder dat dat het leven en de levensvreugde benadeelt. Dat is heilzaam voor jezelf, je medemens en de natuur. Het zal geen toeval zijn dat de Islam, het Boeddhisme en het Hindoeïsme met Ramadan, Vassa en Vasten soortelijke periodes van versobering kennen als het Christendom met de 40-dagen voor Pasen.

Mensen beseffen van oudsher dat het goed is om de behoeftes en begeertes in toom te houden door ze niet voortdurend te bevredigen, en om zo datgene wat we hebben en gewoon vinden weer als iets bijzonders te ervaren en waarderen. Reclames proberen onophoudelijk ontevredenheid met ons huidige bezit en bestaan aan te wakkeren, maar we hoeven daar niet naar te kijken en niet aan toe te geven. De kunst van het leven is wat mij betreft om een gezonde persoonlijke ambitie en ontwikkeling niet te laten verworden tot ontevredenheid met het bestaande.

Consuminderen zal voorlopig niet vanuit politiek en bedrijfsleven worden gestimuleerd. We kunnen er daarentegen wel zelf voor kiezen, tijdelijk of structureel. Ieder kan dat naar eigen inzicht doen, al dan niet met levensbeschouwelijke gebruiken of met maatschappelijke initiatieven zoals stoptober en dry january. Dat zijn allemaal stapjes in een richting die we als mensheid toch uitmoeten. Doorgroeien op een eindige planeet is immers een onmogelijkheid. https://www.blauwburgwal.nl/product/kies-wijzer-klimaat/

Joeri Everaers constateert met zijn pleidooi tegen consuminderen (in het FD van 21 januari) terecht dat het zinloos is om de menselijke drang naar meer te willen veranderen. Ik ben er niet zeker van of dat hetzelfde is als een drang naar consumeren, maar de eerste politicus die pleit voor consuminderen zal niet gekozen worden. Politici beseffen dat, en sommigen vermommen een dergelijk pleidooi daarom als ‘groene groei’. Groene groei bestaat echter niet, want groei van bevolking en/of welvaart blijkt altijd gepaard te gaan met groei van ruimte-, delfstof- en energieverbruik.

Op dat punt gaat Everaers er ten onrechte van uit dat innovaties ons naar een duurzame groei kunnen brengen. Innovaties kunnen wel op nationale of Europese schaal effect sorteren, maar ons mondiaal niet steeds maar laten doorgroeien op een eindige planeet. Als we dat toch proberen lopen we vanzelf tegen de lamp van toenemende honger, vervuiling, migratie en geweld. Dezelfde menselijke drang naar meer zal ons harder doen knokken naarmate er minder te verdelen is, en in de wereld vandaag wordt dat helaas steeds zichtbaarder.

Wellicht is een georganiseerde wijze van consuminderen nog niet mogelijk, maar als we het niet goedschiks doen zal het ons kwaadschiks overkomen. Ik vind een pleidooi voor consuminderen daarom wel zinvol, ook al lijkt het nu nog niet haalbaar. Het is een groot thema waarin we twee generaties vooruit kunnen en moeten denken, buiten de waan van coalitieonderhandelingen en kwartaalcijfers. Voortdurende groei op een eindige planeet is een onmogelijkheid, en daarom net zo zinloos om na streven als het veranderen van de menselijke natuur. http://maarten-vanandel.com/?page_id=117

NRC onthulde op 2 februari de activiteiten van de biogasbedrijven Bin2Barrel en Bio Energy Netherlands. Deze bedrijven hebben meer dan 500 miljoen euro ‘groene’ subsidies toegezegd gekregen zonder daar iets concreets mee te bereiken. Meerdere overheidsinstanties, waaronder de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, het ministerie van Economische Zaken, het Amsterdamse Klimaat- en Energiefonds en Kansen voor West, hebben kritiekloos vele miljoenen belastinggeld verspild aan groene luchtkastelen.

Prominenten zoals voormalig staatssecretaris Stientje van Veldhoven en programmamanager Ruud van Raak, hebben deze gang van zaken publiekelijk geprezen. Zo’n houding van machtige bestuurders belooft weinig goeds voor andere belastinggeldverslindende groene subsidies. Handige ondernemers zullen er altijd zijn, en het is zinloos om daar verontwaardigd over te doen. Ik ben in plaats daarvan verontwaardigd over de gemakzuchtige naïviteit en de niet-lerende houding van hooggeplaatste bestuurders en hun ambtenaren, die verantwoordelijk zijn voor doelmatige besteding van uw en mijn belastinggeld.

We moeten af van het bureaucratische idee dat alles wat op papier rechtmatig zou zijn in de praktijk ook doelmatig is. Dat geldt voor CO2-boekhouding waarin biomassa-emissies formeel niet meetellen, en ook voor het oerwoud van groene subsidies waarin op geld beluste opportunisten handig hun weg vinden. Als ik ergens geld aan uitgeef ga ik na of ik daar werkelijke waarde voor krijg, en als dat niet zo is ga ik er stevig achteraan. Ik verwacht dat de voor ons allen aangestelde overheid die manier van doen structureel borgt en toepast. https://www.blauwburgwal.nl/product/kies-wijzer-klimaat/
Correctie: In deze tekst kwam het woord ‘charlatan’ voor. Dat woord is op 10 april 2024 verwijderd.

De zwaar gesubsidieerde paradepaardjes van ons klimaatbeleid blijken zonder staatssteun niet te kunnen doordraven. De verkoop van elektrische auto’s stagneert, en de vraag naar warmtepompen en zonnepanelen is het afgelopen najaar met 30 procent ingezakt. Dit komt mede door het wegvallen van subsidies en belastingvoordelen, zoals de aanschafsubsidie en belastingvrijstelling voor elektrische auto’s en de saldering voor zonnepanelen. Te hoge aanschafprijzen, te lange terugverdientijden en toenemende netcongestie schrikken de consument nu af.

Subsidies en belastingvoordelen kunnen effectief zijn om een nieuw product met nieuwe eigenschappen van de grond te laten komen. Dat moet echter wel tijdelijk zijn, want een product dat blijvend aan een staatsinfuus hangt is niet duurzaam. We zien dat nu ook bij zeewind, waarop grote bedrijven zoals Siemens, Vattenfall en Orsted inmiddels miljardenverliezen lijden. De zoute onstuimige zee is een buitengewoon vijandige omgeving voor het bouwen, gebruiken en onderhouden van grote industriële installaties, en dus heel duur. De ene na de andere energiegigant trekt zich daarom terug uit zeewind-aanbestedingen en -projecten.

Iedereen kan iets vinden van deze trends. Ik constateer in elk geval dat de huidige klimaatspeerpunten intrinsiek complex en duur zijn. Daarom zijn de ontwikkelingen in de vorige eeuw ook nooit die kant op gegaan. Overheden kunnen niet blijvend te dure klimaatmaatregelen blijven ondersteunen, niet in de rijke EU en al helemaal niet in veel andere werelddelen. Als we dat niet onder ogen zien zullen steeds meer paradepaardjes gaan struikelen, nog los van het feit dat vele ervan in de verkeerde richting draven.
https://www.blauwburgwal.nl/product/kies-wijzer-klimaat/

“Nieuw-Zeeland was fantastisch”, riep Leo terwijl hij samen met Linda naar bridgeclub De Suikerbiet reed http://leolinda-bridge.eu/index.php?language=NL. “Ze zorgen zo goed voor hun prachtige natuur. De overheid beschermt de fauna en flora kordaat, en ik heb er vrijwel geen zwerfvuil gezien. En weet je wat ik helemaal niet heb gezien? Windmolens. Niet één! Geweldig. Geen verstoring van natuur en vogels. Nieuwzeelanders zetten de natuur op één, en gaan op basis daarvan werken aan verduurzaming.” “Echt waar”, vroeg Leo ongelovig. “Waarom verpesten wij ons kleine Nederland en onze prachtige Noordzee dan met zo veel duizenden Eiffeltorenhoge gedrochten?!”

“Heb je trouwens nog geisers gezien?” “Nou en of, glom Leo. “Wat een spectaculaire manifestatie van aardwarmte.” “Ik las dat er nogal wat geisers met hun unieke biotopen verdwenen waren door boringen naar geothermie”, fronste Linda. “Klopt, maar de Nieuwzeelanders hebben veel boorgaten weer gesloten, in het besef dat hun menselijke zucht naar energie de natuur ernstig verstoorde. Daardoor is de geiseractiviteit weer toegenomen.” “Laten we daarvan leren, en in Europa niet naar geothermie gaan boren. Er is maar een handvol plaatsen op aarde waar het aan het oppervlak komt, en boringen naar aardwarmte kosten veel energie en verstoren de aarde en de natuur.”

“Net als windmolens in ons land en onze Noordzee”, beaamde Leo. “Wat een verschrikking en wat een verspilling! Ik ben stiekem blij dat Siemens, Vattenfall en Orsted miljardenverliezen lijden aan windenergie. Die ecocidale waanzin moet net als biomassa zo snel mogelijk stoppen.” “Nou en of”, bevestigde Linda terwijl ze haar kleine ultrazuinige dieselauto bij de bridgeclub parkeerde. “Laten we om te beginnen eens veel minder energie gaan verbruiken, de helft bijvoorbeeld!” https://www.blauwburgwal.nl/product/kies-wijzer-klimaat/

“Ik proost op het goede nieuws bij de klimaattop COP-28 in Dubai”, zei Linda na afloop van de bridgeavond aan de bar http://leolinda-bridge.eu/index.php?language=NL. “Overstromingen eisen wereldwijd steeds minder slachtoffers, vanwege steeds betere beschermingstechnieken en waarschuwingssystemen. Dat is des te opmerkelijker omdat de wereldbevolking in de afgelopen 50 jaar is verdubbeld en steeds meer mensen in delta’s wonen, aldus professor Bas Jonkman.” “Ja”, zei Leo van zijn biertje nippend, “en ik las dat bomen en planten aan het eind van deze eeuw waarschijnlijk 20 procent meer CO2 uit de lucht halen dan waar klimaatmodellen tot nu toe vanuit gingen. Dat betekent niet alleen meer groen op aarde, maar ook een minder snel opwarmende wereld.”

“De ijsbeer blaakt van gezondheid, past zich goed aan, en is in de afgelopen 60 jaar drie maal zo talrijk geworden”, glimlachte Linda terwijl ze genietend van haar wijn proefde. “En India , inmiddels het grootste land qua inwoners, heeft ondanks hitte en droogte recordoogsten van voedsel gerealiseerd. Dat is mede te danken aan verbeterde irrigatie en klimaatbestendige gewassen.” “Dat is slim!” beaamde Leo. “En zag op X dat de voorspelde klimaatopwarming voor het eind van deze eeuw wel 1,5 graad lager is dan tien jaar geleden werd gedacht. De ergste rampscenario’s zijn uit beeld, erkent ook Greenpeace. Stichting Clintel acht met wetenschappelijke onderbouwing de huidige scenario’s eveneens te pessimistisch.”

“Het is warmer geworden in de afgelopen 50 jaar, maar natuur en mens blijken zich goed aan te passen”, viel Gert bij terwijl hij aanschoof aan de bar. “Dat is goed nieuws. Een eventuele apocalyps lijkt te zijn afgewend, las ik in het AD.” “Ik heb niks met voorspellingen over een aanstaande ondergang. Die zijn nog nooit zijn uitgekomen”, grijnsde Gertrude het glas heffend. “Laten we vertrouwen hebben in natuur en mens, en in 2024 meer goed nieuws gaan verkondigen!” https://www.blauwburgwal.nl/product/kies-wijzer-klimaat/

“Ze willen dat we in 2030 drie keer zo talrijk worden”, bromde de windmolen tegen de zonnepanelen onder hem. “Dat hebben 116 regeringsleiders tijdens de IPCC-klimaattop in Dubai verklaard”. “Echt waar?”, reflecteerden de zonnepanelen. “Maar er groeit nu al niks onder ons”. “Tja”, draaide de windmolen door, “en mijn bovenkamer tolt van alle protesten tegen mijn lawaai en slagschaduw. Ik heb al meer dan 200.000 soortgenoten in de wereld, dus dan moeten er nog eens 400.000 bijkomen.” “Wij zijn al met meer dan 5 miljard”, glommen de zonnepanelen, “dus van ons komen er dan nog ruim 10 miljard bij!”

“Was het interessant in Dubai?”, vroeg Leo terwijl hij Linda van Schiphol ophaalde. “Ja, maar ze willen de komende zeven jaar elke dag 150 windmolens en 4 miljoen zonnepanelen bijbouwen”, riep Linda ongelovig. “70.000 ingevlogen deelnemers van COP-28 waren daar getuige van.” “Wie gaat dat allemaal doen, en waar halen we alle mensen, ruimte en grondstoffen vandaan? Ons rijke Nederlandje kan de komende tien jaar niet eens genoeg hoogspanningsmasten, windmolens en zonnepanelen bijbouwen!” “Geen idee. Rutte bepleitte terecht meer aandacht voor uitvoerbaarheid van bestaande plannen, in plaats van steeds maar nieuwe plannen.”

“Ja”, beaamde Leo terwijl ze bij de bridgeclub aankwamen http://leolinda-bridge.eu/index.php?language=NL . “De uitvoering van het huidige energie- en klimaatbeleid in de wereld is weinig succesvol. Energieverbruik en CO2-uitstoot zijn in de afgelopen 20 jaar gestaag doorgegroeid.” “Politici en beleidsmakers zouden veel meer kennis en betrokkenheid bij uitvoering van hun beleid moeten hebben”, concludeerde Linda. “Met al die over elkaar heen buitelende plannen gaat een energietransitie geen maand en geen mensjaar sneller.”
https://www.blauwburgwal.nl/product/kies-wijzer-klimaat/

“Wat ben jij smerig”, schamperde het ene CO2-molecule tegen het andere, terwijl ze tegelijk uit een vliegtuigmotor kwamen. “Hoezo?”, riep het andere verontwaardigd. “We zijn precies hetzelfde”. “Ja, maar ik ben afkomstig van biobrandstof, en jij van fossiele brandstof”. “Nou en, we zweven nu toch samen in de atmosfeer, en we warmen die dus allebei evenveel op. “Nietes, de overheid heeft bepaald dat ik niet opwarm en jij wel.”

“We zijn op 28 november met Virgin Atlantic van Londen naar New York gevlogen, met de eerste vlucht op 100 procent duurzame biobrandstof”, pochte Leo. “Wauw”, antwoordde Linda … “maar … biobrandstof stoot toch tijdens de vlucht net zoveel CO2 uit als fossiele kerosine?” “Dat klopt, maar biobrandstof wordt hoofdzakelijk gemaakt van levende gewassen, daarom is het duurzaam.” “Maar … hoeveel levende gewassen en landbouwgrond zijn er dan nodig voor zo’n vlucht?” “Dat weet ik niet”, bitste Leo geïrriteerd. “Wees toch niet zo negatief. De overheid zegt toch dat biobrandstof duurzaam en CO2-neutraal is!”

“Ik heb het opgezocht”, zei Linda die avond op de bridgeclub. “Je vlucht naar Amerika vergde 55 duizend liter biobrandstof. Daar is een jaar lang 15 hectare palmolieplantage voor nodig.” “Maar palmolie is niet duurzaam”, protesteerde Leo. “Het kan ook met 60 hectare bemeste en geïrrigeerde koolzaadplantage, of 110 hectare sojaplantage”, verdedigde Linda zich. “Dat gaat allemaal wel ten koste van landbouwgrond en gewassen voor voedselvoorziening in de wereld. Of van oerwoud natuurlijk…”
https://www.blauwburgwal.nl/product/kies-wijzer-klimaat/

We hebben het gelukkig weer achter de rug, Black Friday, inmiddels gretig verlengd tot een gitzwarte week. De Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur adviseert een nieuw kabinet terecht om een eind te maken aan deze gruwelijke verspilling. Black Friday zet aan tot het voortijdig vervangen van spullen die nog lang niet kapot zijn. Dat kan alleen omdat er structureel teveel geproduceerd wordt. Bovendien betekenen megakortingen dat we op andere momenten in het jaar veel teveel betalen.

Elk nieuw product dat gemaakt wordt vergt grondstoffen, energie, transport en verpakking. Daar gaat zelfs meer dan de helft van alle mondiale energie en CO2-uitstoot in om. We kunnen wel roepen dat bedrijven moeten verduurzamen, maar als wij minder kopen en langer met bestaande spullen doen bespaart dat veel meer energie en CO2 dan industrie en transport ooit kunnen bereiken.

In het huidige energie- en klimaatbeleid wordt helaas nauwelijks aandacht besteed aan het verband tussen CO2-uitstoot en consumptiegedrag. Hier ligt een enorme kans voor een nieuwe regering, want minder consumptie leidt direct en kosteloos tot minder energieverbruik en CO2. We kunnen daar zelfs meer mee bereiken dan met alle windmolens en zonnepanelen bij elkaar. In mijn nieuwe boek Kies Wijzer Klimaat leg ik dat in detail uit. https://www.blauwburgwal.nl/product/kies-wijzer-klimaat/

Ik heb in augustus twee keer geweldig klimaatnieuws gebracht. Nooit eerder heb ik zoveel cynische verwijten over me heen gekregen. Kritische stukjes over waterstof en biomassa oogsten allerlei welkome bijval en kritiek, maar goed nieuws over kouderecords en minder bosbranden oogst vooral keiharde afwijzing. Het vertelt mij dat de aangeprate angst voor een klimaatcrisis zo diep zit dat positieve aanwijzingen van het tegendeel niet meer binnenkomen. De klimaatcrisis is daarmee de 21e-eeuwse versie van Dante Alighieri’s inferno geworden.

De middeleeuwse mens geloofde heilig dat je alles moest doen om niet in dat inferno terecht te komen. Nu geloven we veel van Dante’s ijzingwekkende helletocht niet meer, maar we hebben er een indringende eigentijdse versie van gecreëerd. De klimaatmars in Amsterdam is daar een manifestatie van. Bange burgers die niet lijken te beseffen dat hun eigen leefwijze mede bepalend is voor energieverbruik en CO2-uitstoot, wijzen naar alles en iedereen behalve zichzelf om de vurig omarmde klimaatcrisis tegen te houden.

Laat ik niet vervallen in cynisme. Ik begrijp de zorg voor klimaatverandering, en ik deel die. Ik heb echter geen angst, en ik wil niet naar anderen wijzen om mij van mijn zorgen af te helpen. Politici en bedrijven hebben helemaal niet zoveel invloed als wij willen of zij pretenderen. Ze zijn belangrijk, maar alleen wijzelf kunnen met onze leefwijze daadwerkelijk minderen met fossiel en CO2. Mijn nieuwe boek Kies Wijzer Klimaat reikt daarvoor handvatten aan.
https://www.blauwburgwal.nl/product/kies-wijzer-klimaat/