In 2015 hebben de Verenigde Naties de 17 Sustainable Development Goals (SDG) gelanceerd. De kracht van dit programma is de holistische benadering. Naast duurzame energie en klimaatdoelstellingen worden ook andere essentiële aspecten van natuur en mens benoemd. Dat is belangrijk, omdat de dingen met elkaar samenhangen en niet effectief als losstaande thema’s kunnen worden aangepakt.

Tijdens het jaarcongres van de Vereniging Hogescholen op 9 mei is SDGs on Stage gelanceerd, een platform voor kennisdeling en stageplaatsen gericht op de SDG’s. Daarmee worden de 17 Duurzame Ontwikkelingsdoelen praktisch toegankelijk gemaakt voor studenten, bedrijven, overheden en onderwijsinstellingen. Zo kunnen stage-zoekenden en stage-aanbieders elkaar vinden, en worden ambities vertaald naar concrete actie.

De sleutel tot verduurzaming en CO2-reductie ligt bij elk van ons. Zolang we blijven roepen wat anderen moeten gaan doen komen we niet verder. Ons eigen gedrag maakt het verschil. Daarom is het zo belangrijk dat studenten van nu hier concreet mee aan de slag kunnen, want zij zijn de professionals van straks die in toenemende mate gaan bepalen hoe onze samenleving eruit zal zien.

Team Rembrandts, het robotteam van Fontys Hogescholen, Heerbeeck en Zwijsen College, is wereldkampioen geworden in Detroit! Een fantastisch resultaat van ambitieuze leerlingen en studenten, en goed nieuws voor de ontwikkeling van duurzame technologie in Nederland. Innovatieve robotica, sensortechnologie en software bieden grote mogelijkheden voor energiebesparing en verduurzaming, bijvoorbeeld in het wegverkeer en de industrie.

Team Rembrandts treedt in de voetsporen van de Solar Teams van Delft, Eindhoven en Twente, die al jaren furore maken met hun grensverleggende zonneauto’s. Het succes van Nederlandse studenten in internationale technologiecompetities oogst wereldwijd bewondering, en belooft veel voor de toekomst. Het is aan onze onderwijsinstellingen, bedrijven en politici om al die getalenteerde koplopers de ruimte te geven voor ontplooiing.

Tata Steel in IJmuiden is koploper in minimum CO2-uitstoot per kilo staal. Onze nieuwe kolencentrales zijn koploper in minimum CO2-uitstoot per kiloWattuur. Laten we als klein land koploper zijn in technologische, economische en sociale innovatie op het gebied van energietransitie en circulariteit. Laten we meer investeren in kennis en educatie. Daar profiteren milieu en mensen wereldwijd van.

Amsterdam gaat zijn uitlaatgassen naar elders exporteren. Dat is wat de hoofdstad doet door benzine- en dieselvoertuigen te weren. Groene stroom zal tot ver na 2030 schaars blijven, dus elke extra elektrische auto betekent extra fossiel opgewekte stroom. Stroom uit een overgebleven kolencentrale, of anders uit een nieuwe aardgascentrale. Ik vind het ronduit misleidend om elektrische auto’s ‘uitstootvrij’ of ‘emissieloos’ te noemen.

CO2 en fijnstof kennen geen grenzen. Het is zinloos om daarvoor beleid te maken langs gemeente- of landsgrenzen. Als Amsterdam werkelijk iets wil doen tegen luchtvervuiling laat het dan investeren in groene golven en intelligente verkeerscirculatiesystemen. Auto’s die niet om de haverklap hoeven te remmen en op te trekken produceren vele malen minder CO2, fijnstof, roet en rubberdeeltjes.

De volgende stap kan dan zijn om personenauto’s met meer dan 100 pk te weren. Daar worden mensen met wat minder geld tenminste niet door benadeeld, en het is een mooie aanzet voor een EU-wijd terugdringen van de energieverspillende paardenkrachten die auto’s nu nog mogen hebben. Met de helft van het vermogen, en dus de helft van de uitstoot, rijd je veiliger en nog steeds comfortabel 120.

De regering neemt meer tijd voor de uitvoering van het Urgenda-vonnis. Niet fraai, maar wel logisch. De kloof tussen de politieke en de feitelijke realiteit groeit gestaag, en het wordt steeds moeilijker om die kloof met beeldvorming te dichten. Zo moeilijk zelfs dat er al miljarden kostbaar belastinggeld moeten worden verkwanseld met voortijdige sluiting van efficiënte kolencentrales.

Ik vind dat dergelijke draconische ingrepen in de staatsfinanciën en de werkgelegenheid niet door een rechter zouden moeten kunnen worden afgedwongen. Dat is een zaak voor onze democratisch gekozen volksvertegenwoordiging. Bovendien reduceert het sluiten van moderne Nederlandse kolencentrales de Europese CO2-emissie helemaal niet. Elke benodigde kWu in Nederland moet ergens in Europa worden opgewekt. Met de beperkte capaciteit van wind-, zon- en kernenergie kan dat alleen met extra fossiele energie uit een buurland.

De regering zet in op zaken die weinig CO2 besparen en veel geld kosten: Sluiting van kolencentrales, bijstook van hout, aardgasloze huishoudens, elektrische auto’s. Maatregelen die veel CO2 besparen en weinig geld kosten worden helaas nagelaten: Isolatie van huizen, verlaging van maximumsnelheid, begrenzing van automotorvermogen.

Energie is in tegenstelling tot lengte of gewicht niet tastbaar. Daarom hebben we ook geen gevoel voor de verhoudingen. Toch kan je energie overal zien, als je er oog voor hebt. Een warme terrasstraler, een dansende tube man, het zijn even alledaagse als gulzige energieverbruikers. Ze produceren veel warmte, beweging of geluid, en dat betekent dat ze veel energie verbruiken.

Een inflatable tube man bijvoorbeeld is goed voor zo’n 1000 Watt, en verbruikt tijdens een winkeldag evenveel elektriciteit als een gemiddeld huishouden in een heel etmaal. Een flinke terrasstraler van 3000 Watt doet dat tijdens een avondje uit ook. Iedereen kan voor zichzelf nut en noodzaak van dergelijke vormen van energieverbruik bepalen, maar als we CO2 willen besparen is het zinvol om te kunnen zien waar de energie het raam uit vliegt. Deugdelijke voorlichting ontbreekt helaas, de meeste informatie over energie is doordrenkt met politieke of commerciële belangen.

Groene stroom zal altijd schaars blijven, dus elke extra stroom-verbruiker betekent extra fossiel opgewekte stroom. Dat geldt voor terrasstralers, tube men en elektrische auto’s. De klimaatdoelstellingen van Parijs vereisen dat we ons energieverbruik in de komende 30 jaar halveren. Daar kunnen we maar beter een keer mee beginnen.

We zijn eraan gewend geraakt dat technologie en overheid al onze problemen oplossen. Zo ook bij de energietransitie. Politiek en bedrijfsleven doen hun uiterste best om dit beeld in stand te houden. Dat vind ik onverstandig, want het creëert de illusie dat we als mensen op deze aarde onverminderd kunnen doorgaan met consumeren. Daardoor staan we met z’n allen naar een keizer zonder kleren te kijken. Overheid en technologie kunnen de energietransitie niet bewerkstelligen.

Dat kunnen alleen wijzelf, door dingen te laten die veel energie vergen. Hard rijden is daar een voorbeeld van. Politiek en bedrijfsleven zijn wel nodig voor effectieve regelgeving, nieuwe technologie en zuiniger producten. Maar zolang wijzelf denken dat we een energietransitie kunnen realiseren zonder offers te brengen komt er naar mijn overtuiging geen energietransitie. Als we geen offers willen brengen willen we in feite geen energietransitie.

Ik denk dat onze eigen psyche, onze drang naar behoeftebevrediging en ons streven om morgen meer te hebben dan vandaag veel grotere obstakels zijn voor een energietransitie dan alle technologie bij elkaar. CO2-reductie zal voor 80% uit ons eigen gedrag moeten komen. Ondersteund door nieuwe technologie en goed beleid.

Het kabinet vindt van wel, aldus het FD. Ik snap dat, want CO2-heffing is een indirecte maatregel met onduidelijke gevolgen. Directe maatregelen zoals een wettelijke emissienorm hebben in de vorige eeuw wel goed gewerkt voor giftige gassen zoals zwaveldioxide en stikstofoxide. CO2 is echter niet giftig, alle planten en dieren ademen het uit. Je kunt de uitstoot ervan dus niet zomaar limiteren.

Wat wel kan is de belangrijkste oorzaak van CO2-emissie limiteren: Energieverbruik. Kleine verbruikers zoals lampen en stofzuigers zijn al wettelijk begrensd. Het is hoog tijd dat we dit ook gaan doen met de belangrijkste grote verbruiker, de auto. Onze EU-politici durven dit nog niet aan vanwege de macht van de autoindustrie, maar het is een kwestie van tijd dat deze even noodzakelijke als effectieve directe maatregel serieus op de politieke agenda komt. Voor alle soorten auto’s, fossiel en elektrisch. Het gaat immers niet om de CO2-uitstoot vàn een auto, maar dóór een auto.

Meer dan 100 pk, harder dan 120, ruim 25.000 verkeersdoden per jaar in de EU, het zijn hardnekkige overblijfselen uit de vorige eeuw. We kunnen naar een toekomst met de helft minder slachtoffers, CO2, fijnstof, lawaai, en nog steeds comfortabel in een uur van Eindhoven naar Utrecht rijden in je eigen auto. Wie wil dat nou niet?

CO2-opslag heeft veel weg van vuil onder het tapijt vegen en jezelf dan wijsmaken dat je hebt schoongemaakt. De milieubeweging is er dan ook tegen. Verder vraag ik mij af hoeveel CO2 we dan in de grond willen stoppen, en hoe zich dat verhoudt tot onze uitstoot. Een paar getallen: Nederland stoot jaarlijks ongeveer 160 miljoen ton CO2 uit. In 2030 wil de regering 20 miljoen ton CO2 per jaar in de grond opslaan. Die 20 miljoen ton heeft een volume van ruim 10 miljard kubieke meter.

De huidige aardgaswinning in Groningen van 20 miljard kubieke meter moet naar nul vanwege aardbevingsgevaar. We vinden dus dat miljarden kuubs gas uit de grond halen riskant is. Dan is miljarden kuubs gas in de grond stoppen dat ook. Bovendien is CO2-opslag een lineaire eindige maatregel, en dus niet duurzaam. Ik denk kortom dat de milieubeweging gelijk heeft met haar verzet tegen CO2-opslag in de grond.

CO2-opslag in mineralen zoals olivijn lijkt me nog zinlozer. Daarmee zouden jaarlijks in ons land enkele duizenden tonnen CO2 worden geabsorbeerd. Dat stoten we in Nederland in ongeveer 10 minuten uit, en is vergelijkbaar met het effect van één extra vorstdag per jaar. Laten we zo gauw mogelijk stoppen met het delven, transporteren, verwerken en uitstrooien van olivijn en soortgelijke mineralen.

Het kabinet heeft plotseling besloten van wel. Het lijkt ook logisch, maar dat is het niet. Prijsverhogingen van energie leiden in het algemeen niet tot minder verbruik. Dat komt omdat er geen alternatief product is dat dezelfde functie vervult. Bedrijven zullen een CO2-heffing grotendeels doorberekenen aan hun klanten, aldus het CBS. Uiteindelijk betalen we het als burgers dus zelf, en ik verwacht niet dat het tot een merkbare afname van CO2-uitstoot zal leiden. Dat doen de in 2005 ingevoerde CO2-emissierechten ook niet.

Nederland kan en moet in het Europese energiebeleid wel degelijk het voortouw nemen, met wetenschap, technologie, bestuurskunde en coalitievorming. Ik vind het daarentegen zinloos om voorop te willen lopen met een CO2-belasting voor onze eigen innovatieve industrieën. Dat kost alleen maar geld en werkgelegenheid, zonder meetbaar effect op het klimaat. CO2 kent geen grenzen, en kan dus alleen op EU- en wereldschaal effectief worden aangepakt.

Gelukkig gaat het kabinet de subsidies op elektrische auto’s terugdraaien, en die op woningisolatie verhogen. Laten we de komende tien jaar vooral investeren in energiebesparing, en niet in politiek en commercieel geïnspireerde maatregelen die niet aantoonbaar bijdragen aan CO2 reductie.

Wat zou dat mooi zijn, goedkope schone energie in overvloed. Dan hoeven we in de toekomst niks te laten, en kunnen we doorgaan met onze energieverslindende hobby’s. De mijne is skiën, ik ben er verzot op. Maar wat kost deze liefhebberij veel energie. Ik rijd er twee maal duizend kilometer voor, liften hijsen mij de hele dag omhoog, en ik zie overal sneeuwkanonnen, pistewagens en terrassen met infraroodstralers.

Ik realiseer me dan dat al deze luxe niet zonder fossiele brandstoffen kan worden onderhouden. Ik gun iedereen zijn hobby, en ik hoop dat ik nog jaren kan blijven skiën. Laten we ons wel realiseren dat wintersporten, autoracen, pretparken, sportvliegen, reizen, gamen en veel ander tijdverdrijf ontstellend veel energie vergen. Niemand wil het echter opgeven, daarom laten we ons graag vertellen dat er in de toekomst meer dan genoeg schone energie zal zijn.

Toekomstvisioenen van goedkope schone energie in overvloed verwijs ik naar het land der fabelen. Dergelijke utopieën leiden ons af van de noodzaak om energie als een schaars en kostbaar goed te gaan zien dat je niet wilt verspillen. Het zal in de komende 10-20 jaar alleen maar schaarser en kostbaarder worden. Dat is niet erg, zolang we ons ervan bewust zijn en ernaar handelen.