Een mooie biljartwijsheid en illustratie van een ‘no-regret’ maatregel: Een voorzorgsmaatregel waar je geen spijt van krijgt, ook niet als de voorzorg onnodig blijkt. De bouwwereld past het no-regret principe toe door bestaande en nieuwe gebouwen goed te isoleren. Of een gebouw in de toekomst nu wel of niet van het gas af gaat, en of de klimaatopwarming nu mee- of tegenvalt, van een goed geïsoleerd pand krijg je nooit spijt.

Energiebesparingsmaatregelen in het algemeen zijn no-regret maatregelen, want energie besparen is in alle toekomstscenario’s gunstig. Denk naast gebouwisolatie aan LED-verlichting, 100 rijden, het Franse verbod op terrasverwarmers. langer met bestaande spullen doen, en natuurlijk ultrazuinige auto’s (1 liter per 50 km, 1 kWu per 15 km). We kunnen al die dingen en nog veel meer nu gaan doen, met bestaande technologie, betaalbare kosten, meer comfort en meer veiligheid. Dat is de kern van onze groene kans.

Diverse energieproductiemaatregelen kunnen wel tot grote spijt leiden, zoals miljarden kostende biomassacentrales, gekapte bossen en peperdure waterstoffabrieken. Aangezien die geen CO2 blijken te besparen blijven we zitten met enorme ecologische en economische schade, en ook nog eens meer in plaats van minder CO2-uitstoot. Laten wij en onze overheden veel meer nadruk leggen op effectieve en goedkope no-regret maatregelen.

Ongeveer 13 procent van ons wereldwijde energieverbruik is niet-fossiel: Een kleine 2 procent is kernenergie, en ruim 11 procent is ‘hernieuwbaar’. Van die 11 procent ‘hernieuwbaar’ is bijna twee derde biomassa. Het is dus begrijpelijk dat de gevestigde orde biomassa graag als duurzaam ziet. Maar begrijpelijk is niet hetzelfde als terecht. Biomassa is van alle hernieuwbaar geachte energieopties de meest controversiële.

Onder andere het Wereld Natuur Fonds, Milieudefensie, GroenLinks en de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen zijn allemaal fel gekant tegen grootschalige inzet van biomassa voor energieopwekking. Dit zijn niet zomaar partijen, maar een maatschappijbreed scala van gerenommeerde organisaties met een grote diversiteit van achtergronden, belangen en expertises. Ik heb daar zelf een holistische visie op biomassa voor energieopwekking aan toegevoegd, zie http://maarten-vanandel.com/?page_id=646

Het energie- en klimaatbeleid is als een mammoettanker die vrijwel niet van koers is te veranderen. Het is niet zozeer een probleem dat biomassa ooit als duurzaam is ingestoken, maar veel meer dat we daar niet vanaf komen als de aanwijzingen voor het tegendeel zich opstapelen. Het beleid zou daarom herontworpen moeten worden om sneller te kunnen inspelen op vernieuwende inzichten. Beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald.

Op 22 november mocht ik in kleine kring mijn nieuwe boek De Groene Kans presenteren, dankzij de gastvrijheid van de Kennismakerij en de LocHal in Tilburg. Mons Records maakte professionele opnames, zie https://youtu.be/SxdMmi4Ok2k . Het verhaal is actueler dan ooit, ook in dit nieuwe jaar. Daar waar de coronamaatregelen in belangrijke mate op wetenschap worden gebaseerd gebeurt dit bij klimaatmaatregelen nog lang niet. Een paar recente citaten uit de kranten:

“Het kabinet zit in een spagaat wat betreft het gebruik van biomassa als energiebron”.
“De Tweede Kamer vindt biomassa niet duurzaam en wil ermee stoppen”.
“Maar dat is risicovol voor het halen van klimaatdoelen, dan stokt het van het aardgas halen van huizen”, zegt het PBL. “Het PBL gaat er te veel van uit dat biomassa CO₂-neutraal is en daarmee goed is voor het klimaat”. “In Europa wordt biomassa gezien als CO₂-neutraal”.
“Verantwoordelijk minister Eric Wiebes laat de keuze nog even in het midden”.

Een kakofonie van meningen, waarin de wetenschap ver te zoeken is en het Dunning-Kruger effect van onbewuste ondeskundigheid zich manifesteert. Volgens het no-regret principe is er toch waarachtig genoeg controverse om pas op de plaats te maken met biomassa. Laten de regering en wij allen in dit nieuwe jaar kordaat onze groene kansen pakken. Om te beginnen veel energie besparen, en stoppen met het kappen en verbranden van bomen.

Laten we in het nieuwe jaar onze groene kansen pakken, en de tien ton jaarlijkse CO2-uitstoot per Nederlander terugbrengen naar acht ton. Dat kunnen we met z’n allen in 2021! Laten we onze vliegschaamte inruilen voor hardrijschaamte, huisisolatie voorrang geven boven aardgasloos, bestaande spullen langer gebruiken, minder kopen, minder weggooien, minder plastic verbruiken en minder vlees eten.

Ik ben kritisch en scherp op het huidige energie- en klimaatbeleid. Dat is niet altijd leuk om te schrijven en om te lezen. Ik doe dat echter vanuit de visie dat we niet naar een nieuw en effectiever niveau van besparing kunnen komen als we niet eerst de minder plezierige realiteit onder ogen zien. Het is als naar de tandarts gaan, de pijn kan alleen minder worden door eerst wat meer pijn te lijden. Als we dat ontwijken en onszelf blijven wijsmaken dat het goed gaat kan het niet beter worden.

Dan blijven we hangen in een groene illusie en pakken we onze groene kans niet. En het kan echt veel beter worden, daar varen de natuur, de economie, de samenleving en wijzelf wel bij. Laten we niet langer wachten op anderen, en zelf in 2021 onze persoonlijke CO2-footprint met 20% verminderen. Dat is interessant, uitdagend, leerzaam, heilzaam, gezond, bevredigend en kosten-effectief. Wat wil een mens nog meer in het nieuwe jaar!

Het Europees parlement wil de klimaatdoelen voor 2030 aanscherpen, van 55 naar 60 procent CO2-reductie. Een onderbouwing blijft echter uit, vijf jaar na het klimaatakkoord van Parijs. Daarmee is het als een ambitie om over tien jaar in 55 in plaats van 60 minuten van Brussel naar Straatsburg te fietsen. Geen parlementariër weet hoe dat zou kunnen, maar het klinkt stoer.

Staatssecretaris van Veldhoven biedt zeker geen onderbouwing voor de klimaatdoelen, met haar pleidooi dat onze biomassa uit reststromen zou bestaan. Dat is onwaar, dat blijkt uit talloze publicaties, en dat weet de staatssecretaris heel goed. Zij weet ook dat het verbranden van bomen meer CO2 produceert dan het verbranden van steenkool. Waarom is het hooghouden van de politieke schijn belangrijker dan het redden van bossen in Estland en Noord-Amerika? Die redding moet er nu komen, en niet ‘op termijn’ zoals minister Wiebes zegt.

De auto blijkt ook nog geen onderbouwing van de klimaatdoelen. En dat terwijl de auto, naast huisverwarming, onze grootste particuliere CO2-veroorzaker is. Dat verandert niet door alles te elektrificeren, maar door naar een haalbare verbruiksnorm van 1 kWu per 15 km en 1 liter per 50 km toe te werken. Zolang onze Europarlementariërs niet de moed hebben om dat aan te pakken is hun ambitie slechts vrijblijvende stoerdoenerij.

Mark Harbers van de VVD pleit voor kernenergie, want zon en wind volstaan niet om de klimaatdoelen te halen. Dat laatste is een onontkoombaar feit. Sigrid Kaag van D66 is desondanks niet overtuigd, ook niet van het belang van energie besparen. Dat zou nader onderzocht moeten worden. Ik ben dat niet met de minister eens. Het belang van energie besparen wordt al meer dan tien jaar onderzocht. In elk klimaatakkoord in de wereld is energie besparen zelfs een essentieel onderdeel, ook in het onze.

Bovendien is energie besparen in elk toekomstscenario gunstig, wat er ook komt van kernenergie, biomassa, waterstof, kernfusie, elektrische auto’s, aardgasloze huizen, zonneparken en windmolens. Ik kan slechts gissen waarom de gevestigde politiek overal ter wereld daar zo terughoudend over is. Is het angst voor economische neergang, verlies van electoraat, belangen van grote bedrijven, teruglopende accijnzen en belastingen?

We zullen ons uit die neerwaartse spiraal van twintigste-eeuws denken moeten bevrijden. Anders blijven we inzetten op consumptiegroei, en daarmee op toenemend grondstof- en energieverbruik. Dat is in mijn ogen niet verenigbaar met een circulaire samenleving en halvering van CO2-uitstoot. Laten we in deze tijd van cadeautjes en lekker eten onze groene kansen omdenken: Een rijker leven met minder consumptie.

Black Friday hebben wij overleefd, maar triest de natuurschade die ‘t geeft.
Bizarre verspilling brengt het mee. Meer afval, plastic en CO2.
Overconsumptie en overproductie, veroorzaken zoveel milieudestructie.
Wij kunnen toch echt wel minderen, en meer nalaten aan onze kinderen.

Dat is veel effectiever en goedkoper dan zonder nationale regie ons landschap vernielen met zonneparken. Gelukkig stellen Friesland, Drenthe, Overijssel en Noord-Brabant inmiddels beperkingen en strengere eisen. Ook burgers komen steeds meer in verzet tegen de lukrake lappendeken van zonneweides en windparken die ons land dreigt te worden. Berno Strootman, rijksadviseur voor de fysieke leefomgeving, spreekt van ‘stoffering’ met zonnepanelen en ‘hagelslag’ van overal verspreide zon- en windparken. Hij voorziet dat er straks geen plek in Nederland meer zal zijn is waar je geen windmolens ziet.

Harm Edens interviewde mij over De Groene Kans, bij de Green Quest op BNR Nieuwsradio: https://www.bnr.nl/gemist met datum 23-11-2020, tijd 15.05 en lengte 12 minuten. Goed om te ervaren dat media ook kritisch staan tegenover groene energieverspilling. We kunnen de komende tien jaar met de helft minder energie gaan doen, en dan hebben we ook maar de helft van al die zonnepanelen en windmolens nodig.

Er zijn twintig keer zoveel terrasverwarmers verkocht als normaal. Black Friday reclames spatten van het scherm. Het vliegt mij aan, zoveel verspilling van energie en grondstoffen. Laten we toch onze consumptie en CO2-uitstoot gaan halveren. In mijn nieuwe boek De Groene Kans dat ik vandaag presenteer, staat uitgebreid hoe je dat kunt doen.

De Kennismakerij in de LocHal in Tilburg is de ideale plek voor mijn boekpresentatie. Samen maken we kennis, en de 88 jaar oude LocHal staat model voor het lang blijven gebruiken van bestaande spullen. Dat is één van de duurzaamste dingen die we kunnen doen, want alles wat niet gemaakt hoeft te worden bespaart gigantisch in de industrie- en transportketen.

De gastvrijheid in Tilburg is hartverwarmend. We zijn uiteraard met minder dan 30 personen, maar gelukkig maakt Mons Broeksteeg van Mons Records professionele opnames voor op YouTube. Intussen staat er al een vraaggesprek over https://www.gemeentennl.nl/ruimte/van-groene-illusie-naar-groene-kans-met-burgers/ . Ik hoop dat u evenveel genoegen beleeft aan het lezen ervan als ik deed bij het schrijven.

Joe Biden wil de VS op de eerste dag van zijn presidentschap terugbrengen in het klimaatakkoord. Dat is goed voor de wereld en voor het klimaatakkoord, want zonder het land met het hoogste energieverbruik hadden we feitelijk geen klimaatakkoord. Ik hoop dan wel dat Biden niet klakkeloos alles in het huidige beleid volgt, maar ons meeneemt naar een hoger niveau van energie en CO2 besparen: Kritisch onderzoeken wat echt bespaart en daarop focusseren.

Dat deed Arjen Lubach op 8 november al, met zijn betoog dat huizen isoleren veel effectiever en goedkoper is dan ze van het gas afhalen. Dat betoog is bekritiseerd omdat het te simpel zou zijn en voorbij zou gaan aan allerlei details. Dat maakt het echter in mijn ogen juist sterk. Dit is een simpel verhaal, dat vaak nodeloos ingewikkeld wordt gemaakt. Energie besparen zou in elk aspect van ons energiebeleid de hoogste prioriteit moeten krijgen.

Frans Timmermans noemt het belang van huisisolatie nu ook als voorbeeld om ‘klimaatwanhopers’ mee te krijgen. Die baren hem bij de Europese Green Deal meer zorgen dan ‘klimaatontkenners’. Die Green Deal van 1000 miljard euro moet dan wel bij alles energiebesparing op één gaan zetten. Om te beginnen met 100 km/u als maximum snelheid, en 1 liter per 50 km of 1 kWu per 15 km als verbruiksnorm voor alle auto’s in de EU.

Minister Wiebes zou de 11,4 miljard euro subsidie voor biomassacentrales moeten herbestemmen naar echt duurzame bronnen, en naar besparing zoals huisisolatie. Dat zegt Fenna Swart van het comité Schone Lucht. Een goed voorbeeld van energie en CO2 besparen op het vijfde en hoogste niveau: Niet zomaar het officiële beleid volgen, maar kritisch onderzoeken wat werkelijk CO2 bespaart en je daarop richten.

Het kan goed zijn dat de minister inmiddels wel beseft dat Swart gelijk heeft. Het blijkt alleen lastig om bestaand beleid met gevestigde belangen om te buigen. Dat mag echter geen reden zijn om zoveel geld voor verduurzaming te blijven steken in iets dat zo slecht is voor milieu en klimaat: Het kappen en verbranden van bomen, in een land dat zo weinig bos heeft, en in een wereld waarin de tropische regenwouden maar blijven slinken.

Onlangs besprak ik in de KennisMakerijRevue in Tilburg en bij Bas Luiting voor Radio Circulair onze belangrijkste groene kans: Veel minder energie verspillen. Betere isolatie, lichtere automotoren, rustiger rijden, minder vlees eten, langer met bestaande spullen doen, en nog veel meer. Het blijkt alleen lastig om bestaande leefwijzes om te buigen. Dat mag echter geen reden zijn om zoveel energie te blijven verspillen als we nu doen.
https://www.youtube.com/watch?v=X4iHZl28gdg https://www.mixcloud.com/RARARADIO_EHV/radio-circulair-rararadio-05-11-2020/