Dit is de vijfde keer binnen een jaar dat mijn visie bevestigd wordt. Van het gas af draagt niet bij aan verduurzaming en CO2-reductie. Vier andere onderwerpen gingen al voor: Met zon en wind gaan we het niet redden (Tweede Kamer), biomassa is niet duurzaam (KNAW, Tweede Kamer), waterstof reduceert geen CO2 (EU), en kernenergie verdient heroverweging (Zeeland, Brabant, Tweede Kamer).

Het enige dat uiteindelijk telt is dat we de dingen gaan doen die echt CO2 besparen, en dingen nalaten die dat niet doen. Dat kan alleen met diepgaand natuurkundig inzicht, grondig wetenschappelijk onderzoek, veel rekenwerk en logisch redeneren. Meningen, overtuigingen, emoties, politieke correctheid en commercieel opportunisme brengen ons niet verder, integendeel. Wat ons wel verder brengt is nuchtere informatievoorziening over groene illusies en kansen. Dat creëert inzicht, begrip en draagvlak voor wat ons te doen staat, ook als daar minder plezierige dingen bijzitten.

Laten we onze Nederlandse traditie om beleid op feiten en logica te baseren niet loslaten bij duurzame energie. We smijten momenteel miljarden over de balk met biomassacentrales, waterstoffabrieken, aardgasloze huizen en elektrische auto’s, zonder dat dat tastbare CO2-reductie oplevert. Ik spreek hier uitgebreid over in een podcast met Geerhard Bolte van uitgeverij Haystack-Dialoog.
https://soundcloud.com/goedbezig/07-gesprek-met-maarten-van-andel/s-9ThqOnXAAum

We hebben een jaar lang gedwongen minder geconsumeerd, en daardoor minder energie en grondstoffen verbruikt, en geen economische groei gehad. Dat is een hard gelag, met name omdat het zo plotseling en tegen onze zin gebeurt. Het heeft wel in één jaar Earth Overshoot Day met een maand teruggeduwd naar 22 augustus, vergelijkbaar met 2006. Daarmee is het tempo waarmee we de aarde uitputten 15 jaar teruggeworpen. Zo’n sterke daling is nooit eerder voorgekomen.

Het lijkt erop dat onze systematisch nagestreefde economische groei op basis van consumptie en productie een intrinsieke vorm van roofbouw op de aarde inhoudt. Ik zie dat eerlijk gezegd niet wezenlijk veranderen met meer biologische materialen en hernieuwbare energie. Als we daarvan ook steeds maar meer blijven verbruiken leidt dit tot nieuwe vormen van uitputting, bijvoorbeeld van zeldzame metalen, oerbossen, ongerepte natuur, ruimte en stilte op land en zee.

De huidige lockdown toont ons op hardhandige wijze dat grondstof- en energiebesparing wel mogelijk zijn. De uitdaging is om dat te vertalen naar groene kansen, zonder gedwongen beperkingen maar met een intrinsiek duurzamere levensstijl. Bezoek voor inspiratie de Lockdown Impact Mastery Intensive in de week van 27 maart – 4 april, met op 1 april een interview met mij over duurzame energie https://www.createalockdownprooflifestyle.com

Het FD legt geduldig uit hoe westerse bedrijven hun CO2-uitstoot kunnen compenseren door zogenoemde vrijwillige CO2-rechten van ontwikkelingslanden te kopen. Het idee is dat die ontwikkelingslanden het geld aanwenden voor projecten die CO2 besparen, zoals windparken en bosaanplant. Daarmee worden de westerse bedrijven dan op papier CO2-neutraal zonder (al) hun CO2-uitstoot te verlagen.

Ik moest het twee keer lezen voor ik het begreep, en eigenlijk begrijp ik het nog steeds niet. Dit heeft, net als biomassa, niets te maken met werkelijke CO2-reductie. Het is een papieren constructie die ons toestaat om juist geen CO2 te reduceren, en om niet ons energieverbruik te halveren. Het is een groene illusie om zo de klimaatdoelstellingen te willen halen. De resultaten bevestigen dit helaas. Energieverbruik en CO2-emissie in de wereld stijgen steeds maar sneller: In de laatste twintig jaar van de vorige eeuw met 30%, en in de afgelopen twintig jaar met 50%.

Dat is niet leuk om op te schrijven, en ik kan me voorstellen dat lezers het beu worden. Maar ik schrijf het toch op, om de verstikkende deken van politieke correctheid op te schudden. De kloof tussen politieke realiteit en fysieke realiteit groeit gestaag. Alleen wijzelf kunnen door groene illusies te onderkennen en groene kansen te pakken onze overheden afbrengen van het even onmachtige als geldverslindende huidige energie- en klimaatbeleid.

“Autofabrikanten gaan volledig elektrisch: groene pr of noodzaak?”, kopt het FD. Ik zeg groene pr, want elektrische auto’s verplaatsen hun CO2-uitstoot naar elektriciteitscentrales. De laadstroom van elke extra elektrische auto komt 100% uit verbranding van extra fossiele en hedendaagse biomassa, want zonne- en windstroom (en kernenergie) zijn tot ver na 2030 schaars.
“Zwaardere CO2-lasten jagen de chemische industrie naar het buitenland”, aldus het PBL. Nederland verplaatst dan CO2-uitstoot, maar die CO2-uitstoot is natuurlijk niet weg. Als wij in het buitenland gemaakte spullen importeren moeten wij ons die CO2 weer toerekenen.

Dit is toch niet ingewikkeld? Het gaat toch om globale CO2-reductie? Het is toch geen wedstrijdje tussen landen? We willen onze rotzooi toch niet bij de buren dumpen? We kunnen dit toch alleen samen? Waarom houden we onszelf en elkaar dan zo voor de gek? Ik kan al deze vragen beantwoorden, behalve de laatste. Ik kan wel gegevens verzamelen, feiten analyseren en uitkomsten opschrijven.

Die uitkomsten tonen aan dat we wereldwijd ons totale energieverbruik moeten en kunnen halveren. Laten we die groene kans grijpen, in plaats van volharden in groene illusies zoals industrieën wegjagen, brandstofauto’s inruilen voor elektrische auto’s, gasketels vervangen door warmtepompen, en fossiele biomassa omwisselen voor hedendaagse biomassa. Anders blijven de wereldwijde energieconsumptie en CO2-uitstoot doorstijgen.

Onze eigen knellende wetten maken dat we doorgaan met de waanzin van hout en voedsel verbranden, in een wereld waarin ontbossing voortschrijdt en miljoenen mensen honger lijden. Het PBL waarschuwt voortdurend dat we door moeten gaan met biomassa om de klimaatdoelen te halen. Dat gaat over ondeugdelijke CO2-rekenregels, niet over goed doen voor de natuur.

Bestuur en politiek zouden niet moeten dicteren wat goed is voor de natuur. Laat de wetenschap dat aangeven, en de wetenschap is duidelijk: Stop met het huidige biomassabeleid!
https://easac.eu/media-room/press-releases/details/easac-welcomes-that-the-jrc-report-strengthens-the-case-for-shorter-payback-periods-on-woody-biomass/ . Klimaatwetten en energiecontracten zouden hardheidsclausules moeten bevatten, met een opschortende werking als blijkt dat bepaald beleid (zoals biomassa) niet effectief of zelfs contraproductief is. Dan zouden bestuurders en politici niet krampachtig hoeven vasthouden aan dergelijk beleid, en zouden energiebedrijven hen daar niet toe kunnen dwingen.

De mens verwordt zo door zijn eigen regels tot een vijand van de natuur en van zichzelf. Eenmaal ingezet beleid, dat ooit met goede bedoelingen was gemaakt, is kennelijk niet meer van koers te veranderen op basis van nieuwe inzichten. Ook niet als het in de natuur en de leefomgeving een aantoonbaar spoor van vervuiling, vernieling en ontbossing achterlaat. Ik voorzie dat onze kinderen dat over een jaar of tien onbegrijpelijk zullen vinden.

Het lijkt me een misvatting dat dood hout, plantaardig afval en andere reststromen van biomassa bij natuurlijke afbraak net zoveel CO2 zouden produceren als bij verbranding in een biomassacentrale. ‘Afval’ en ‘reststromen’ zijn menselijke lineaire begrippen die in de circulaire natuur niet bestaan. Dode dieren en planten dienen deels als voedingsstoffen voor levende dieren en planten, en worden deels bedekt in de grond waar ze worden onttrokken aan de biosfeer en uiteindelijk fossiliseren. Zo zijn immers fossiele brandstoffen ontstaan.

Het verbranden van hedendaagse biomassa berooft de natuur derhalve van essentiële voedingsstoffen, en belemmert de natuurlijke onttrekking en fossilisatie van koolstof. Het verbranden van hedendaagse biomassa is in feite het verbranden van toekomstige fossiele brandstof. Het voegt dan ook CO2 toe aan de atmosfeer, net zoals het verbranden van reeds bestaande fossiele brandstof. Zie mijn artikel hierover http://maarten-vanandel.com/?page_id=646 en https://www.woodwellclimate.org/letter-regarding-use-of-forests-for-bioenergy/

De totale wereldwijde natuur blijkt niet in staat om even snel biomassa te creëren en zo CO2 op te nemen, als dat wij biomassa uit verleden en heden verbranden. Dat is toch de reden dat de CO2-concentratie in de atmosfeer stijgt. Het maakt daarbij niets uit of die CO2 afkomstig is van fossiele dan wel hedendaagse biomassa. CO2 is CO2. Laten we toch stoppen met de waanzin dat bomen en voedsel verbranden duurzaam en CO2-neutraal is.

Er doemt een herhaling op van de toeslagenaffaire, nu met collectieve warmtenetten. Antoinette Hertsenberg bracht op 8 februari in Radar een schokkende reportage over vele mensen in tientallen gemeentes die in de kou zitten en ook nog eens duurder uit zijn. Overheidsdiensten en politiek luisteren hier net als in de toeslagenaffaire niet naar.

Een dag later voelde Rutger Castricum in de Hofbar Diederik Samson aan de tand over biomassa https://www.npostart.nl/de-hofbar/09-02-2021/POW_04931871. Luke Chamberlain, EU-coördinator voor Klimaat en Milieu, haalde met simpel rekenwerk Samsons pleidooi voor biomassa onderuit. Chamberlain bevestigde daarmee de visie van o.a. Frits van Beusekom (oud-directeur Staatsbosbeheer), de hoogleraren Louise Vet en David Smeulders, de Europese Koepel van Wetenschappers, Milieudefensie, en een Kamermeerderheid waaronder Samsons eigen PvdA. Ook hier blijkt de gevestigde orde echter niet te luisteren naar zoveel signalen van zoveel kanten in de maatschappij.

Nederland haalt net als de rest van de wereld ongeveer twee derde van alle hernieuwbaar genoemde energie uit biomassa. Dat zal de reden zijn dat Samson, Timmermans en andere intelligente prominenten tegen beter weten in vasthouden aan de groene illusie dat biomassa duurzaam is en CO2 bespaart. Hun groene kans is om beter naar mensen in de samenleving te luisteren, en echt CO2 te gaan besparen.

Tja, dat krijg je als je in 2015 een kolencentrale van 3,2 miljard laat bouwen, en in 2019 een wet aanneemt die kolenstook verbiedt vanaf 2030. Een sterk staaltje van smijten met belastinggeld. Energie- en klimaatbeleid zouden bij uitstek op langetermijnvisie gebaseerd moeten zijn, en niet op hapsnap paniekvoetbal. Nieuwe klimaatwetten behoren redelijke uitfaseertermijnen voor bestaande infrastructuur te bevatten. Het blijven gebruiken van bestaande spullen is sowieso een duurzame manier om energie en grondstoffen te besparen.

Bas van ‘t Wout heeft als nieuwe minister een beschamend dossier geërfd, dat doet denken aan de affaire met Vattenfall over opschorting van biomassacentrales. De minister voert aan dat RWE de wetswijziging, die tekenend is voor de tijdgeest, misschien wel enigszins had kunnen zien aankomen. Dat zal juridisch wellicht weinig hout snijden, maar moreel heeft hij wel een punt. RWE overtuigt dan ook niet met hun verklaring dat het de energietransitie steunt, maar niet begrijpt dat er geen adequate compensatieregeling in de wet zit.

Het energie- en klimaatbeleid lijkt te zijn verworden tot een opportunistisch grootgeld-circuit, waarin het risico van spijtige beslissingen bij de Nederlandse belastingbetaler ligt. Het ergste is nog dat al die verspilde miljarden niet meer besteed kunnen worden aan no-regret maatregelen die veel meer CO2 besparen, zoals een nationaal vijfjarenplan voor huisiolatie en de ontwikkeling van ultrazuinige auto’s.

“… en de problemen beginnen nu al”, kopte het Financieele Dagblad op 22 januari. Een waar woord. Grootschalige elektrificatie van onze energieproductie en -consumptie vergt een cocktail van bijzondere metalen, die veel zeldzamer en vervuilender zijn dan het klassieke staal. Voor windmolens, zonnepanelen, elektrische auto’s en batterijen zijn veel lithium, kobalt, koper, cadmium, neodymium en andere moeilijk winbare metalen nodig. De mijnbouw hiervan groeit razendsnel, vergt veel energie en is een grote aanslag op mens en milieu.

Verder worden windmolenwieken van kunststoffen en composieten gemaakt die niet recyclebaar zijn. Die vormen nu en in de toekomst een onafzienbare berg industrieel afval waarvan niemand weet wat we ermee moeten. De ambitie om in 2050 volledig circulair te zijn wordt nu al onmogelijk gemaakt door de infrastructuur van hernieuwbare energieproductie en -consumptie. Laten we om te beginnen die infrastructuur duurzaam gaan maken.

Laten we lessen trekken uit de vorige eeuw, met schadelijke stoffen als DDT, lood, asbest en freon. Laten we niet weer hals over kop spullen maken waarvan we over 20 jaar gaan ontdekken dat we er opnieuw een bende van hebben gemaakt. De groene kans is niet meer maar minder mijnbouw en elektrificatie. Ik heb daar een holistische visie aan gewijd, zie de tab ELECTRIFICATION bovenaan deze website.

Over dat Franse verbod op terrasverwarmers van vorige week: Een moedige en vooral consistente maatregel van ecologieminister Barbara Pompili. Het heeft immers weinig zin om gebouwen aan strenge isolatienormen te onderwerpen, maar op de terrassen bij die gebouwen extreme energieverspilling toe te staan. Het heeft weinig zin om in de EU wel het vermogen te begrenzen van kleine elektrische energieverbruikers zoals lampen en stofzuigers, maar niet van elektrische auto’s. Van alle auto’s! Dat is als een cola light met dubbele hamburger. Daar val je niet van af.

Onze overheden en wijzelf nemen al een aantal energiebesparende no-regret maatregelen. Dat is een goed begin, en de groene kans is om dit consequent en consistent te gaan doen. Anders blijven we met de ene hand weggeven wat we met de andere hebben verkregen. Daarbij hebben de grootste energieverbruikers natuurlijk prioriteit. Zuinige lampen, stofzuigers en huizen zijn prima, maar dan ook zuinige auto’s, nergens harder dan 100, en geen terrasverwarmers. Hopelijk komt dit in de Climate Adaptation Summit op 25-26 januari in ons land aan de orde.

Het verbod op gloeilampen is er mede gekomen omdat de industrie het wilde. Een flinke reductie van automotorvermogen is er nog niet omdat de industrie het niet wil. Dat kan zo niet doorgaan als de EU met een Green Deal van 1000 miljard euro in tien jaar tijd de CO2 uitstoot wil halveren. Dan moet er een veel integralere no-regret lijn van energiesparingsmaatregelen komen, met minder invloed van allerlei industriële belangen.