Het kabinet wil het grondwaterpeil verhogen, om uitdroging en oxidatie van veen tegen te gaan. Dat is een goed plan. Drassigheid is de natuurlijke staat van ons land, goed voor de biodiversiteit en goed voor CO2-reductie. De recente watertekorten worden mede veroorzaakt door ons systeem van sloten, vaarten en gemalen die het beschikbare zoetwater veel te snel afvoeren naar de zoute zee. Maar er zit een paradox in het regeringsbeleid.

Veen is biomassa, dode plantenresten. Als die door droogte oxideren komt er inderdaad CO2 vrij. Gedroogd veen kennen we al eeuwenlang als turf, van oudsher een belangrijke biobrandstof in Nederland. Turfverbranding is echter wel vervuilend, daarom hebben we dat vanaf de zestiger jaren vervangen door aardgas. Vandaag wil de regering niet dat veen oxideert, en ik vind dat zoals gezegd een goed plan. Maar als we het zouden afsteken, drogen en als turf verbranden in elektriciteitscentrales, zou dat volgens het officiële EU-energiebeleid van Frans Timmermans en Diederik Samsom wel mogen. Veen is immers ‘biomassa’.

Verbranding van turf en elke andere biobrandstof is snelle oxidatie. Daar komt meer CO2 bij vrij dan de regering nu wil voorkomen door het grondwaterpeil te verhogen. Natuurlijke langzame oxidatie van veen door verdroging mag niet, menselijke snelle oxidatie van biomassa door verbranding mag wel. Het is hoog tijd dat onze regering alle vormen van biomassa-oxidatie gaat terugdringen. Om te beginnen in elektriciteitscentrales en warmtenetten.

Na Brabant en Limburg blijkt het stroomnet nu ook vol in Utrecht, Gelderland en Drenthe. Bedrijven die stroom willen komen op een wachtlijst. Intussen besluit de EU en dus ook Nederland dat we over 13 jaar alleen nog maar elektrische auto’s mogen maken en kopen. Samen met miljoenen warmtepompen zal dat ongeveer een verdubbeling van de netcapaciteit vergen. En we komen nu al te kort! Dan hebben we het nog niet over de onmogelijke hoeveelheid windmolens en zonnepanelen die in 13 jaar gebouwd zouden moeten worden om miljoenen auto’s en warmtepompen van groene stroom te voorzien.

Ik vind het onverantwoordelijk dat verstandige politici en hun adviseurs tot een dergelijk besluit komen. Het is de arrogantie van de bestuurlijke maakbaarheid, zonder inhoudelijke kennis van energiezaken en zonder concreet uitvoeringsplan. Het is een schoolvoorbeeld van onbewuste ondeskundigheid, dat ons en onze kinderen over 15 jaar met grote problemen zal opzadelen.

Energie is anders dan onderwijs of zorg geen menselijke activiteit die je kunt sturen met menselijke wetmatigheden. Energie is een natuurkundige grootheid, met natuurkundige wetmatigheden die zich onttrekken aan menselijke wetmatigheden. Dat is niet erg. Het wordt pas erg als de door ons gekozen en betaalde bestuurders de arrogantie hebben om dat te ontkennen, en beslissingen nemen die onuitvoerbaar zijn. Net als een perpetuum mobile.

Meer eten en drinken dan je nodig hebt, en meer dan je op kunt. Dat kon dagen doorgaan, door goed voedsel uit te braken voordat het verteerd was. We weten waar deze Romeinse decadentie toe geleid heeft. 2000 jaar later lijken we iets soortgelijks te doen, met Black Friday als hoogtepunt. Wij kopen steeds maar nieuwe kleding, meubels en TV’s, meer dan we nodig hebben en meer dan we kunnen bergen. Daarom braken we goed functionerende kleding, meubels en TV’s voortijdig uit.

In mijn woonplaats staat naast de milieustraat een vloerenfabriek. Ik zie op zaterdagmiddag in de milieustraat veel mensen vloerbedekking en -laminaat weggooien. Ik stel me dan voor dat de fabriek ernaast met hetzelfde tempo nieuw vloeren maakt. Onze moderne consumptiemaatschappij in een notendop. Het zou een kenmerk van decadentie zijn dat de betreffende samenleving het zelf niet beseft. Zodra dat besef er komt kan erop geacteerd worden. CNN Business geeft daar met een indringend artikel over degrowth een aanzet toe, in de week van de klimaattop COP27 en op de dag dat we de 8 miljardste wereldburger mochten verwelkomen.

Het lijkt mij heel belangrijk om het concept van ontgroeien serieus te onderzoeken en te testen. Met name omdat het huidige groeistreven nog altijd tot een voortdurende toename van onze ecologische footprint inclusief CO2-uitstoot leidt. Als we dat zelf niet goedschiks gaan doen zou het ons wel een kwaadschiks kunnen overkomen. Makkelijk zal dat niet zijn, wel heel uitdagend en leerzaam. https://edition.cnn.com/2022/11/13/economy/degrowth-climate-cop27/index.html

Het Financieel Dagblad lamenteert dat de kooplust van consumenten voor bijvoorbeeld een nieuwe TV of Nike schoenen wordt bedorven. Daardoor liggen de logistieke opslagloodsen tjokvol met laptops, kleding, meubels en elektronica. Ik vraag me af wat er eigenlijk ‘bedorven’ is. Dit lijkt me juist goed nieuws voor verduurzaming en circulariteit: Minder energie- en grondstofverbruik, en langer gebruik van bestaande spullen. Bovendien, zo heb ik ooit in de economieles geleerd, leiden lagere consumentenbestedingen tot lagere inflatie. Dat is dubbel goed nieuws.

Er zou een ‘gigantische recessie’ aankomen. De economische groei dreigt volgend jaar te dalen van 4,6 naar 0,7 procent. We zitten collectief kennelijk vast in een denkpatroon dat dat bedervend, bedreigend en problematisch is. Deze negatieve connotaties lijken in onze economie, media en gedachten geen ruimte over te laten voor de voordelen voor mens en natuur. Er is volgend jaar niet eens sprake van krimp, alleen van minder groei.

Die volle opslagloodsen illustreren dat we voortdurend spullen maken voordat en zelfs zonder dat er vraag naar is. Niemand wil ‘nee’ verkopen, omdat dat meer geld kost dan overschotten uitverkopen of weggooien. Zou dit onhoudbare systeem op de agenda van de huidige klimaattop COP27 in Egypte staan? Intussen kijk ik alweer met afschuw uit naar Black Friday, de consumeerorgie van onze moderne verduurzamende samenleving. Zie ook https://eindhoven.op-shop.nl/8361/de-on-mogelijkheden-voor-onze-energievoorziening-in-2050/13-11-2022

Ik lees dit bericht met gemengde gevoelens. Ik ben blij omdat CO2-opslag bijzonder slecht is voor milieu en economie. Het is een eindige, lineaire en zwaar gesubsidieerde methode om tijdelijk wat vuil onder het tapijt te vegen. Het miljarden kostende Porthos project moet gedurende 15 jaar een hoeveelheid CO2 onder de grond stoppen die minilandje Nederland in drie maanden uitstoot. Bovendien kennen we de lange-termijnrisico’s van ondergrondse CO2-opslag niet (aardbevingen?). Ik kan werkelijk niet bevatten wat hier de zin van is.

Tegelijkertijd ben ik niet blij. De Raad van State zet een streep door de vrijstelling van eenmalige stikstof-uitstoot van bouwprojecten. Dit hindert ons in alles, van woningbouw en dijkonderhoud tot landbouw en CO2-vrije energieopwekking. Eenmalige uitstoot van bouw is heel iets anders dan structurele uitstoot tijdens gebruik. Die dingen zouden de Raad van State en de EU niet op één hoop mogen gooien. Bovendien mis ik het hardheidsbeginsel: Burgers en bedrijven moeten te allen tijde beschermd worden tegen draconische, onbedoelde en onvoorspelbare gevolgen van wet- en regelgeving. Wetten zijn er om ons te dienen, niet om ons te wurgen.

Dat betekent dat de bedoelingen van een wet altijd ruimte moeten laten voor een redelijke voorspelbaarheid en anticipatie voor burgers en bedrijven. Daar hebben wij recht op als belastingplichtige kiezers en ondernemers die de salarissen van parlement en regering betalen. Natuurlijk moeten we minderen met fossiel en stikstof, maar de paniekerige korte-termijndwang van nu is onredelijk, onnodig en inefficiënt.

De EU heeft een akkoord gesloten over het einde van de verbrandingsmotor in personenauto’s, vanaf 2035. Dat is over 13 jaar. Ik hoorde op Radio 1 een gesprek met experts hierover. Dat ging over het aantal laadpalen. Ik wachtte op de cruciale vraag hoe we alle extra stroom voor honderden miljoenen elektrische auto’s gaan opwekken, maar die vraag kwam niet. Het bleef gaan over laadpalen, met een laadpalenondernemer en een hoogleraar. Toen heb ik zelf maar uitgerekend hoeveel extra stroom er nodig zal zijn in 2035. Groene stroom uiteraard, want anders bespaart – zoals nu – elektrisch rijden nauwelijks CO2 en veroorzaakt het vanwege de batterijen wel veel milieuschade.

De teller komt op 700 miljard kilowattuur extra groene stroomopwekking in de EU, rekening houdend met verliezen van noodzakelijke opslag van elektriciteit. Dat is zes maal zoveel als het totale Nederlandse stroomverbruik. Daarvoor zijn 45.000 extra windmolens en 600 miljoen extra zonnepanelen nodig, uitgaande van een evenwichtige verdeling over zeewind, landwind en zon. Daartoe moeten we in de komende 15 jaar ELKE WEEK 13 zeewindmolens, 43 landwindmolens en 800.000 zonnepanelen maken en installeren.

Dan hebben we nog niks gedaan voor elektrificatie van huisverwarming en industrie. We hebben dan ook nog geen heel veel grotere netcapaciteit, en geen waterstoffabrieken om tientallen miljarden kilowattuur op slaan. Waarom vraagt niemand naar het concrete uitvoeringsplan voor de komende 15 jaar, en vervolgens naar de volstrekte onmogelijkheid daarvan? Waarom kijken we letterlijk niet verder dan onze neus lang is? Of er wel genoeg laadpalen zijn!

De aarde heeft zeer veel zonne-energie uit het verleden opgespaard in de vorm van fossiele brandstoffen (solar stocks). Wij hebben in 100 jaar tijd pijlsnel ingeteerd op die spaartegoeden, door veel meer energie te verbruiken dan we met zon, wind, waterkracht en biomassa (solar flows) kunnen opwekken. We proberen dat interen nu te stoppen, maar maken daarbij twee cruciale fouten: We zijn gaan interen op minerale spaartegoeden in de aarde (lithium, kobalt, koper en andere zeldzame metalen), en we zijn met biomassa gaan lenen van de toekomst.

Essentiële minerale spaartegoeden zullen eerder uitgeput raken dan fossiele brandstoffen, nog deze eeuw. En het kappen en verbranden van bomen produceert meer CO2 dan het verbranden van steenkool. Nieuwe bomen zouden die CO2 over 30 jaar weer opgenomen hebben, maar dat klinkt als een hypotheek met een looptijd van 30 jaar: Iets doen wat je je nu niet kunt permitteren, maar het toch doen door van de toekomst te lenen. Dat heeft risico’s en kost geld. CO2 is echter geen geld. De CO2 van boom- en steenkoolverbranding is chemisch identiek, gaat nu de lucht in en kan nu opwarming veroorzaken. Er is maar één soort CO2, en er valt niks te lenen van de toekomst. Dat is een drogredenering.

We kunnen niet blijven interen op het verleden, want spaartegoeden raken een keer op. We kunnen ook niet blijven lenen van de toekomst, want dan stort het kaartenhuis een keer in. Complexe energiesubsidies en CO2-boekhoudingen gaan dat niet veranderen. We moeten hoe dan ook ons energieverbruik halveren. Dan gaat het interen en lenen in elk geval langzamer, en winnen we tijd om de samenleving aan te passen zonder van crisis naar crisis te hollen.

Ik zou dolgraag zien dat we net als voor 1850 met 1 miljard wereldburgers alles met zon, wind, waterkracht en biomassa (solar flows) konden doen. Zorgvuldig rekenwerk toont helaas aan dat dat niet kan, met 8 (en straks 10) miljard wereldburgers en miljoenen fabrieken, landbouwbedrijven, datacenters, huizen, vliegtuigen, schepen, treinen, bussen, trams, auto’s, wasmachines, koffiezetters, computers en smartphones die 24/7 energie verbruiken. Het is niet mijn voorkeur dat dit niet kan. Het is zeker niet mijn ambitie dat onze huidige samenleving niet houdbaar blijkt zonder fossiele brandstoffen (solar stocks).

Het is wel een onontkoombaar feit, net als dat we geen perpetuum mobile kunnen maken. Als dat ooit duidelijk was is het nu. Zodra we minder gas (Rusland) of benzine (stakingen bij het Franse Total) hebben is het crisis. Burgers zitten in de kou, bakkers gaan failliet en auto’s staan stil. Het lijkt me niet verstandig om onze kop hiervoor in het zand te steken, en te blijven zeggen dat we met meer zonnevelden en windparken (en kerncentrales) uit deze moeilijkheden kunnen komen. Daar kunnen we bij lange na niet genoeg voor bouwen, helemaal niet als de huidige inflatie uitmondt in een recessie, staatskassen leeg raken, rentes stijgen en essentiële schaarse grondstoffen zoals lithium, kobalt en koper nog veel duurder worden.

Geen leuk verhaal, maar zeker ook geen doemverhaal. We verbruiken nu al 25% minder gas. Als de regering dit versterkt met het nationale huisisolatiefonds, en de EU vanaf 2030 een maximum brandstofverbruik van 1 op 40 instelt, besparen we binnen tien jaar op verwarming en automobiliteit al 50% energie en CO2 zonder welzijn en economie op te offeren. Daar is wel visie en lef voor nodig, tegen electorale angsten en machtige energie- en autolobby’s in.

We hebben in de 20e eeuw onze huidige maatschappij, technologie en welvaart opgebouwd met fossiele brandstoffen als energiebron. Fossiele brandstoffen zijn ‘solar stocks’, opgeslagen zonne-energie van honderden miljoenen jaren. Fossiele brandstoffen kunnen worden beschouwd als briljante technologie van de natuur voor effectieve en langdurige energieopslag. De inrichting en behoeftes van onze huidige maatschappij blijken nauw verbonden te zijn met de eigenschappen van deze solar stocks.

Die eigenschappen van fossiele brandstoffen sluiten goed aan bij de behoeftes van de maatschappij: wereldwijde toegankelijkheid, betrouwbaarheid, 24/7 beschikbaarheid, compact, gemakkelijk te transporteren en op te slaan. Dit is voornamelijk te danken aan de extreem hoge volumetrische energiedichtheid van ca. 35 gigajoule per kubieke meter (in vloeibare of vaste vorm). Deze unieke eigenschap maakt het mogelijk om met een afgeladen auto van 2000 kilo met 120 km/u 1000 kilometer af te leggen op één tank van 50 liter. Deze eigenschap maakt het ook mogelijk dat Nederland genoeg aardgas kan verwerven en opslaan voor een hele winter.

Solar flows (wind, zon, waterkracht en biomassa) hebben daarentegen een lage energiedichtheid, minder dan 1% van die van fossiele brandstoffen. Daarom kost het zoveel ruimte en materialen om solar flows te benutten. Daarom ook passen ze dermate slecht bij onze huidige maatschappelijke behoeftes dat de huidige samenleving niet houdbaar blijkt zonder fossiele brandstoffen. Deze ernstige overweging ontbreekt helaas nog in het (inter)nationale energiebeleid.
Zie voor een uitgebreide analyse http://maarten-vanandel.com/?page_id=904

De prijsplafonds voor elektra en gas straffen warmtepompen en stimuleren gasverwarming. De elektriciteitsprijs wordt begrensd tot 2400 kilowattuur per jaar, daarboven betaal je de volle mep. Die 2400 kilowattuur verbruikt een redelijk zuinig huishouden met verlichting en huishoudelijke apparatuur. Als je zoals ik echter een warmtepomp hebt, komt daar ook in een goed geïsoleerd huis nog zeker eens zoveel bij. Voor die warmtepomp betaal je dus de hoofdprijs.

Met nauwelijks gasverbruik word ik nu verleid om een CV-ketel te installeren. Die gaat immers verwarmen voor het vastgestelde gasprijsplafond tot 1200 kuub per jaar. Dat red ik makkelijk met goede isolatie. Ik ga geen CV-ketel installeren, maar de gedachte alleen al is absurd. Ik vraag me af wat de regering bezielt om op deze wijze warmtepompen te bestraffen en gasketels te belonen. Iets soortgelijks geldt voor elektrische auto’s, die per huishouden al gauw nog eens 2400 kilowattuur per jaar toevoegen. Elektrische rijders worden zo verleid om terug te gaan naar een benzineauto – niet naar een dieselauto.

Dieselauto’s betalen al decennia lang meer wegenbelasting, maar diesel was ook altijd zo’n 30 cent goedkoper dan benzine. Elke automobilist kon op basis daarvan decennia lang de beste keuze uitrekenen. In enkele maanden tijd is het prijsverschil tussen diesel en benzine echter naar de andere kant omgeslagen, liggen alle berekeningen van ondernemers en particulieren in duigen, en worden dieselrijders geconfronteerd met een onbetrouwbare overheid.