Twee jaar Energie Actueel en De Groene Illusie schrijven was boeiend en leerzaam om te doen. Ik hoop dat het net zo boeiend en leerzaam was om te lezen. Mijn doel is om bewustzijn en inzicht in energiezaken te verschaffen, en zo bij te dragen aan de kwaliteit van het publieke debat. Ik heb geen ei van Columbus, ik denk ook niet dat dat er is, maar ik kan wel kansen aandragen waarmee ieder van ons flink kan bijdragen aan vermindering van energieverbruik en fossiele brandstoffen.

Daar gaat mijn tweede boek over: Kansen. De teerling is geworpen, we gaan het uitgeven komend najaar. Wederom samen met Geerhard Bolte en uitgeverij Haystack-Dialoog in Zaltbommel. Het manuscript is grotendeels af, maar ik heb nog wat huiswerk meegekregen deze zomer. Tijd voor een maandje nieuwsbriefpauze en de nodige ontspanning. Schrijven is een creatief proces, maar ook ambacht en hard werken.

Ik heb de vele illusies die ik tegenkom over energie omgedacht naar kansen, voor mezelf en voor iedereen die het weten wil. Dat heeft verrassende inzichten opgeleverd en mij een nieuwe kijk op duurzaamheid en circulariteit verschaft. Dat kan heel confronterend zijn, maar ook heel verhelderend. Ik heb besloten om dit niet uit de weg te gaan maar juist te omarmen en op te schrijven.

De zon geeft ons licht, en dat kunnen we met zonnepanelen omzetten in elektriciteit. De zon geeft ons nog veel meer warmte, en dat kunnen we opvangen met zonnecollectoren en opslaan voor later gebruik. Het voordeel van zonnewarmte is dat er meer van is, en efficiënter kan worden opgevangen dan zonlicht. Warmte is wel lastiger om op te slaan en te vervoeren dan elektriciteit, zeker op grote schaal.

Gelukkig wordt er veel onderzoek gedaan aan warmteopslag, bijvoorbeeld voor in huis. Dan kun je overdag zonnewarmte opvangen en daar ’s avonds of op een andere dag je huis mee verwarmen. Dat is kleinschalig en vergt geen vervoer van warmte. Bij warmteopslag wil je natuurlijk zoveel mogelijk warmte opslaan in een beperkt volume. Er zijn drie manieren om dat te doen, in oplopende volgorde van opslagcapaciteit: Sensibel, latent, en thermochemisch.

Thermochemische energieopslag (TCES) kan met natuurlijke stoffen zoals kaliumcarbonaat. Dat lijkt op soda, en komt veel voor op aarde. Het drogen van kaliumcarbonaat kost warmte, en bevochtiging levert warmte op. Je kunt dus overdag zonnewarmte opslaan door te drogen, en die warmte later terugwinnen door water toe te voegen. De uitdaging is om dat efficiënt in een verwarmingsinstallatie te realiseren.

Een middelgroot datacenter verbruikt evenveel stroom als de gemeente Diemen, aldus netbeheerder Liander. Alle emails ter wereld zouden evenveel CO2-uitstoot veroorzaken als heel Japan. En met de komst van 5G en machine learning zal het ICT-energieverbruik in de toekomst verveelvoudigen. Het blijkt steeds meer dat wij net als in veel andere aspecten van de samenleving ook bij data en communicatie naar minder in plaats van meer moeten gaan streven.

Intussen jammeren energiebedrijven dat we zonder biomassa de klimaatdoelen niet gaan halen, terwijl ze inmiddels weten dat we die met biomassa ook niet gaan halen. De energiesector zou geïrriteerd zijn dat biomassa plotseling heeft afgedaan. Een beschamend demasqué: Met enig huiswerk was de zinloosheid van biomassa niet als een verrassing gekomen, en had men een duurzamer investeringsbeleid kunnen voeren.

Het huidige energiebeleid lijkt te zijn verworden tot een verdienmodel waarin alleen al in Nederland tientallen miljarden omgaan. Dat geldt ook voor het huidige ICT-beleid. Datacenters zeggen niet te willen wijken voor andere verbruikers op het net, en wijzen beschuldigend naar de netbeheerders dat die niet meer stroom kunnen leveren. Groei, alsmaar groei. Als we dat toch eens konden gaan minderen!

Eindelijk! Ons parlement keert zich tegen biomassa. GroenLinks en Urgenda zien het ook niet meer zitten, en Vattenfall stelt nieuwe investeringen uit. Alleen de minister stribbelt nog tegen. Een achterhoedegevecht tegen iets dat we al jaren weten, van Milieudefensie tot aan de Europese Koepel van Wetenschappers: Het kappen en verbranden van bomen is slecht voor milieu en klimaat.

Het opgraven van zeldzame metalen zoals lithium en kobalt is ook slecht voor milieu en klimaat. De mijnbouw is zeer invasief voor de natuur, en groeit explosief door de aanzwellende productie van windmolens, zonnepanelen en elektrische auto’s. De winning in een aantal Afrikaanse, Aziatische en Zuid-Amerikaanse landen gebeurt vaak onder erbarmelijke omstandigheden met veel corruptie en mensenrechtenschendingen, weet ook Amnesty International.

Ik stel me voor dat twee jaar Energie Actueel een bijdrage levert. Mijn doel is om onderbouwde inzichten aan te dragen, en zo de kwaliteit van het publieke energiedebat te verhogen. Uiteindelijk brengt de onweerstaanbare kracht van de feitelijke realiteit het schier onbeweeglijke object van de politieke realiteit in beweging. Na biomassa zal dat ook met het onzalige beleid van elektrische auto’s en aardgasloze huizen gebeuren.