Overheid, media en energiesector maken zich evident schuldig aan nepnieuws over duurzame energie. De in 2030 geplande 21 gigawatt zeewindvermogen zou 75% van het Nederlandse stroomverbruik zijn. Dat klopt als je al die zeewindstroom rechtstreeks kunt verbruiken en je dat vergelijkt met ons huidige stroomverbruik. Maar 21 gigawatt piekvermogen bij windkracht 7 is veel meer dan de 14 gigawatt die we nu gemiddeld nodig hebben, en bij windkracht 1 staan al die zeewindmolens natuurlijk (nagenoeg) stil. Gemiddeld door het jaar leveren ze ongeveer de helft van hun piekvermogen, ruim 10 gigawatt.

Vanwege de grote schommelingen tussen teveel en niks moeten we zeker de helft van al die zeewindstroom opslaan in waterstof. Daarbij gaat zeker de helft van die helft verloren, dus blijft daarvan hooguit een kwart over. We hebben dan ruim 5 gigawatt rechtstreeks plus 2,5 gigawatt via waterstof, samen ruim 7,5 gigawatt. Als we dit alles vergelijken met een geschatte 23 gigawatt gemiddelde vraag in 2030 (veel meer dan nu vanwege elektrische auto’s, warmtepompen en industriële processen) is dat ongeveer 35% en geen 75%.

Kennelijk is het College van Rijksadviseurs zich bewust van dit nepnieuws, gezien hun conclusie dat leveringszekerheid van elektriciteit in 2030 niet meer te garanderen is. Dat lijkt mij in één van de rijkste landen ter wereld een absurd en onaanvaardbaar perspectief. Daar zit je dan met je afgedwongen elektrische auto, warmtepomp en geëlektrificeerde bedrijfsprocessen. Het tot nu toe achterhouden van dit perspectief beschouw ik eveneens als nepnieuws.

Die vlucht gaat naar Pittsburgh, waar onze minister van Klimaat en Energie bij het Global Clean Energy Action Forum met buitenlandse collega’s wil spreken over ‘belangrijke onderwerpen’ als waterstof en bio-energie. Laten dat nou net de minst belangrijke energieonderwerpen zijn, omdat ze allesbehalve ‘clean’ zijn en CO2-uitstoot verhogen in plaats van verlagen. Jetten vlucht voor deze non-issues voor de Algemene Politieke Beschouwingen, toch het belangrijkste debat van het jaar. Die vallen samen met Jettens vlucht naar Pittsburgh.

Er bestond in de rechtspraak al zoiets als minachting voor het Hof, nu bestaat er in de politiek ook minachting voor de volksvertegenwoordiging. Jetten wil de Kamer kennelijk niet te woord staan over torenhoge energieprijzen terwijl er miljardensubsidies vloeien naar buitenlandse energiegiganten zoals Shell, Vattenfall en Orsted, voor waterstoffabrieken, zeewindparken, biomassacentales en CO2-opslaginstallaties waar geen Nederlander beter van wordt.

De ‘grote’ thema’s en afspraken in de wereld blijken steeds bepalender te worden voor ons nationale beleid en uitgavenpatroon. Ministers bestaan het zelfs om te zeggen ‘dat ze niet anders kunnen’. Ik vraag me af waarvoor je dan nog minister bent. Het antwoord op die vraag lijkt mij dat al die grote thema’s en afspraken de mensen die belasting betalen en politici kiezen niet in het nauw zouden mogen drijven. Zeg maar een algemene hardheidsclausule.

Een vindingrijke en hartstochtelijke oproep van Dolf Jansen, op 15 augustus om 12.35 bij De Nieuws BV op Radio 1. Luister vooral even terug. Meuk, betoogt Jansen, is spul dat we niet echt of echt niet nodig hebben maar toch kopen onder druk van marketing en reclame. Jansen geeft daar in een voor hem kenmerkende stijl hilarische voorbeelden van. Dat maakt zijn oproep des te relevanter en indringender. Ons consumptiegedrag veroorzaakt immers ruwweg de helft van alle energieverbruik en CO2-uitstoot in de wereld. Het moet allemaal gedolven, verbouwd, gemaakt en vervoerd worden.

Waarom blijkt het zo moeilijk om te consuminderen? Psychologische studies geven aan dat het vooruitzicht en de actie van iets kopen ons meer voldoening kunnen geven dan het bezitten en gebruiken ervan. In zeer ernstige vorm heet dat koopverslaving, maar we zouden er allemaal in meer of mindere mate gevoelig voor zijn. Dat is niet erg, het is gewoon zo, en ik voel het soms ook. Het besef dat ik deze psychologische verleiding in me heb helpt mij wel om weerstand te bieden tegen alle slinkse reclamemakers die willen inspelen op die verleiding.

Laten we onszelf inderdaad ontmeuken. Ik heb voorlopig genoeg goede schoenen, de smartphone werkt nog prima, en ik hoef geen Black Friday aanbiedingen. Als we allemaal gemiddeld twee maal zo lang met al onze meuk gaan doen besparen we wereldwijd 25-30% grondstoffen, energie en CO2 (ter vergelijking: alle zon en wind bespaart nu slechts 4% CO2). De enige die dat kan doen is de persoon die we elke morgen in de spiegel zien.

Eerst even iets anders: Eneco gaat volgens het FD alleen nog groene stroom leveren aan zakelijke klanten. Waarom alleen aan zakelijke klanten? Als die het krijgen, krijgen u en ik het niet. Groene stroom is immers schaars. Eneco en Nederland kunnen die groene stroom bij lange na niet zelf opwekken, dus koopt Eneco buitenlandse groene energiecertificaten. Eneco’s klanten moeten daarom meer gaan betalen, en ook hier geldt weer dat die buitenlandse certificaten dan niet naar een ander gaan. De hoogste bieder wint, en die woont vast niet in Polen of Bulgarije.

Eneco exporteert zo CO2-emissie naar andere landen. Dat strookt volledig met het artikel in hetzelfde FD over greenwashing met eco-certificaten door grote bedrijven. Kleine bedrijven maken zich zorgen, en ik ben het met ze eens dat dergelijke greenwashing misplaatst en misleidend is.
Intussen publiceert de gerenommeerde Stanford University aantoonbare onwaarheden over een volledige energietransitie in 2050. Professor Mark Jacobson, een fervent voorvechter van 100% duurzame energie, laat zich kennelijk meeslepen door zijn idealen zonder naar de feiten te kijken.

Analyse van Jacobsons plan leert dat we wereldwijd de komende 30 jaar elke dag minstens 15 miljoen zonnepanelen en 600 windmolens zouden moeten maken en installeren. Tienduizend dagen achter elkaar. En na 2050 moeten we ter vervanging in datzelfde tempo blijven doorbouwen. Een absurd scenario, met onafzienbare milieuschade en zonder praktische onderbouwing. Dat zelfs Stanford zich tot greenwashing verlaagt baart mij grote zorgen.

Als we rustig rijden en nooit harder dan 100 compenseren we als automobilisten de hoge brandstofprijzen, de energietekorten en de CO2- en stikstofoverschotten, aldus Het Parool. Hoe mooi kan het zijn, om allemaal kosteloos deze even eenvoudige als effectieve bijdrage aan natuur en economie te kunnen leveren. En toch doen we het niet! NL en EU stellen geen algemeen maximum van 100 km/u in, en automobilisten overtreden massaal de bestaande snelheidslimieten. Laat de regering maar keihard ingrijpen, net als bij corona en stikstof: Overal en altijd max. 100, met torenhoge boetes en vlotte inname van rijbewijzen. Dat lijkt mij de enige manier om het levensgevaarlijke milieudelict van hardrijden met wortel en tak uit te roeien.

Hardrijden dient louter eigenbelang en eigen plezier. Openbare weg en natuur zijn daar allang geen plaats meer voor. Ik voorzie dat we over tien jaar met evenveel bevreemding op ons huidige rijgedrag zullen terugkijken als wij nu doen op bijvoorbeeld roken in bedrijfskantines en vliegtuigen. Temeer daar Earth Overshoot Day alweer een dag eerder valt dan vorig jaar, op 28 juli. Vanaf nu tot aan nieuwjaar leven en racen we dus weer op de pof, en verbruiken we ruim vijf maanden lang meer natuurlijke bronnen en energie dan de aarde kan bieden.

De Rance getijdencentrale in Bretagne kan dat ook niet verhelpen. Het was indrukwekkend om deze onlangs te bezoeken: Al 55 jaar CO2-vrije elektriciteit uit eb en vloed. Getijdenenergie kan echter geen rol van betekenis spelen in een energietransitie, omdat er maar een paar plekken op aarde zijn waar het effectief kan worden benut. Rance was in 1966 de eerste grote getijdencentrale, later is alleen Sihwa Lake in Zuid Korea er nog bij gekomen.

Roland Kupers van het UN Environment Programme betoogt in het FD dat Nederland met meer Gronings gas het Europese gasprobleem kan oplossen. Hij betoogt daar terecht ook bij dat de winsten moeten worden aangewend voor schadecompensatie. Ik zou zeggen een miljard euro bestemmingsgeld in 3 jaar, verdeeld over alle gemeentes in de aardbevingsgebieden, naar rato van het aantal inwoners. Dat geld mag alleen aan woningherstel worden besteed, door die gemeentes aan hun inwoners. Dus niet aan ambtenaren, onderzoekers, consultants of advocaten.

Verrassend is verder Kupers’ conclusie dat de kabinetsplannen voor meer kolenstook niet tot meer CO2-uitstoot leiden. Nederland bespaart met meer kolenstook aardgas voor zichzelf en voor heel Europa. Daardoor hoeven we met onze enorme Europese koopkracht minder schaars aardgas van buiten Rusland weg te kopen, voor de neus van o.a. China en India. Die landen hoeven dan minder kolen te stoken. Dit compenseert de extra kolenstook in Nederland ruimschoots, omdat onze kolencentrales efficiënter en schoner zijn dan in veel andere landen.

Laten we stoppen met Nederland als een aparte CO2-postzegel te beschouwen en CO2-export als besparing te zien. Als wij met meer binnenlandse kolenstook buitenlandse kolenstook kunnen verminderen is dat goed voor natuur en klimaat. Lokale suboptimalisatie is zinloos, alleen de mondiale CO2-uitstoot telt. Ik mis dat aspect in het megalomane energiebeleid van NL en EU. Wij exporteren daardoor op grote schaal CO2-uitstoot, en dat is een schande.

Ik schreef er vorige maand al over: netbeheerders, politici en journalisten doen net alsof de overvolle regionale elektriciteitsnetten een verrassing zijn die snel ‘extra’ geld vergen. Media roepen hiertoe op, de regering zegt het toe, en de media vermelden dit vervolgens. Ik herinner mij toch echt dat er afgelopen najaar zwaar is onderhandeld over het nieuwe regeerakkoord. Dat er moeilijke keuzes moesten worden gemaakt over bestedingen en belastingen. Hoe kunnen er dan nu zomaar ‘extra’ miljarden uit een hoge hoed worden getoverd voor iets dat we al tien jaar kunnen zien aankomen?

Er zijn dingen die we niet kunnen zien aankomen, zoals oorlog en corona. Maar de huidige netcongestie is een fenomeen dat we in de afgelopen tien jaar systematisch zelf hebben gecreëerd. We zijn jaar na jaar wind- en zonneparken gaan bouwen, en autorijden en huisverwarming gaan elektrificeren. Elke eerstejaars natuurkundestudent van Fontys kan uitrekenen waar en wanner dat tot netcongestie leidt. Ik maak mij echt ernstig zorgen dat onze overheden en netbeheerders dit kennelijk niet meer kunnen of willen.

Ik maak mij ook zorgen over onze journalisten, die al even onkundig of onwillig blijken om energiezaken te duiden en kritisch door te vragen waar dat ‘extra’ geld vandaan komt. Er bestaat toch helemaal geen ‘extra’ geld, althans niet in mijn huishoudboekje. Als ik meer geld aan iets wil besteden moet ik aan iets anders minder geld besteden. Dat geldt ook voor ons aller rijksfinanciën. Het alternatief is meer lenen of belastingverhoging. Rupsje nooitgenoeg.

NPO brengt dit nieuws kritiekloos in het 6 uur journaal, zonder aandacht voor tegengeluiden zoals in Trouw. Hoeveel subsidie ontvangt Shell hiervoor? Hoeveel subsidie heeft Shell ontvangen voor ‘hun’ windpark Hollandse Kust Noord dat de benodigde groene stroom gaat leveren? En hoeveel CO2 bespaart deze Holland Hydrogen I waterstoffabriek eigenlijk? Ik ben zeer benieuwd naar het aantal belastingmiljarden dat hierin wordt gepompt, maar ik kan nu alvast de laatste vraag beantwoorden.

De grootste groene waterstoffabriek van Europa bespaart geen CO2. Integendeel, hij veroorzaakt extra CO2. Holland Hydrogen I gaat ruim 20.000 ton waterstofgas per jaar maken. Dit heeft een bruikbare energieinhoud van 3 petajoule. Dat is 0,15% van ons jaarlijkse energieverbruik, een dure druppel op een gloeiende plaat. Bovendien heeft groene waterstofproductie een rendement van ruwweg 50%. Er is dus 0,3% van ons jaarlijkse energieverbruik nodig om het te maken. Die 0,3% groene energie kan veel beter rechtstreeks het net op voor direct verbruik, dan verliezen we tenminste niet de helft ervan. Als Shell er daarentegen waterstof van maakt is er meer fossiele stroom op het net nodig. Dat leidt dus tot meer CO2 in plaats van minder.

Het maakt daarbij niet uit waar de waterstof wordt toegepast. De lokale CO2-besparing zal overal (industrie, mobiliteit, verwarming) ongeveer hetzelfde zijn, en altijd veel kleiner dan de extra CO2-uitstoot die groene waterstofproductie veroorzaakt. Ik zou graag zien dat onze NPO wat minder selectief kritisch is, en op dit thema net zo stevig gaat doorvragen als bij aardbevingsschade en mondkapjesfraude. Zie ook http://maarten-vanandel.com/?page_id=801

Beurscrisis, coronacrisis, zorgcrisis, woningcrisis, energiecrisis, inflatiecrisis, arbeidsmarktcrisis en stikstofcrisis volgen elkaar in rap tempo op. Het woord ‘crisis’ impliceert iets dat weinig voorkomt, tamelijk onvoorspelbaar is, een bedreiging vormt, en sterk afwijkt van de gangbare orde. Maar als we van crisis naar crisis hollen is dat kennelijk de gangbare orde en hoeven we het geen crisis meer te noemen. Bovendien zijn veel zogenaamde crises prima te voorzien, zoals in de zorg, de woningmarkt, de energie, de economie en de arbeidsmarkt.

Zo lijken mij de tekorten onder bagagepersoneel, verplegers, huisartsen, docenten, technici, ict-ers, militairen, agenten en rechters logisch en voorspelbaar. Onze beroepsbevolking groeit niet, maar het aantal bestuurders, toezichthouders, beleidsmakers, managers, marketeers, communicatiespecialisten, adviseurs en administrateurs wel. Met steeds meer regelaars blijven er steeds minder doeners over. Regelaars blijken tijdens een coronacrisis ook te denken dat iedereen thuis kan werken, omdat ze dat zelf prima kunnen. Doeners daarentegen doen hun werk vaak in fysieke ontmoeting met mensen, machines en natuur.

Verder bezorgen regelaars de doeners steeds meer administratief werk, zoals bij de zorg en de politie. Ik hoor nooit iets over een tekort aan regelgevers, bankiers, verzekeraars, consultants en managers. Tekorten treden alleen op bij mensen die concrete tastbare dingen doen. Mijn conclusie is dat overheden en instellingen structureel moeten gaan inzetten op minder regelaars. Alleen dan kunnen er meer doeners komen in de komende 5-10 jaar.

Verstandig dat minister Jetten de kolencentrales volledig gaat laten draaien om gas te besparen. Nog verstandiger om dag en nacht maximaal 100 te gaan rijden. Dat compenseert de extra CO2-uitstoot van meer kolenstroom inderdaad grotendeels. Die extra CO2-uistoot is overigens niet 10 miljoen ton per jaar, zoals het FD kopt. 10 miljoen ton per jaar is de bruto CO2-uitstoot van de extra kolenstroom, maar daarmee wordt wel 5 miljoen ton CO2 per jaar uit aardgasstroom bespaard. Netto krijgen we dus 5 miljoen ton CO2 per jaar erbij. Dat is 3% van onze nationale uitstoot. Dag en nacht maximaal 100 rijden bespaart ongeveer 2%.

Daarmee is het nut van rustig rijden nog maar eens benadrukt. Het is veruit de gemakkelijkste en goedkoopste CO2-besparingsmaatregel die er is, die we al veel eerder hadden moeten en kunnen invoeren. Het scheelt ook stikstofuitstoot, bepaald niet onbelangrijk in deze turbulente tijden. Hopelijk blijft die max. 100 rondom de klok staan, ook als we weer vrienden met Rusland zijn. Ter vergelijking: De wereldwijde luchtvaart stoot ongeveer 3% van alle CO2 uit. Rustig rijden in de hele wereld (inclusief Duitsland) bespaart evenveel CO2 als helemaal nooit meer vliegen. Dit geldt evenzeer voor brandstofauto’s als elektrische auto’s, aangezien elektriciteit voor zo’n 80% fossiel wordt opgewekt.

Daarom heet het openbare college dat ik op 29 juni samen met Fontys-collega Fons Claessen geef ‘van vliegschaamte naar hardrijschaamte’. Ik beschouw hard rijden als een gevaarlijk milieudelict, met jaarlijks honderden verkeers-doden. Een rit van Eindhoven naar Utrecht duurt sowieso een uur, wat je ook doet, dus laten we allemaal de cruise control van onze auto’s en bestelbusjes op 100 zetten. https://fontys.nl/Over-Fontys/Openbare-colleges.htm