Met het hoger beroep van Shell tegen Milieudefensie is de ‘rechtszaak van de eeuw’ een tweede fase ingegaan. Shell vecht met name de opgelegde 45% CO2-reductie bij zijn klanten aan. Die zogenaamde ‘scope-3’ uitstoot is 15 tot 20 maal zo groot als de scope-1 en scope-2 uitstoot in en om Shells eigen operatie (die Shell net als elk ander bedrijf sowieso moet reduceren). Scope-3 uitstoot is alle CO2 die u en ik uitstoten als we op Shell-benzine rijden. Laten we de opgelegde 45% reductieplicht van die scope-3 uitstoot eens afpellen als een ui.

Shell of welke andere oliemaatschappij dan ook is op geen enkele wijze moreel of juridisch gehouden aan het blijven leveren van evenveel energie, of aan het aanbieden van een alternatief voor olie en gas. Shell kan u en mij op geen enkele manier dwingen om minder (hard) te rijden, of om een kleinere of een elektrische auto te kopen. Shell kan wel minder olieproducten gaan leveren en tankstations sluiten, maar dan gaan u en ik naar Esso of BP aangezien die hun scope-3 (d.w.z. uw en mijn) uitstoot niet hoeven te reduceren. Shell heeft derhalve geen enkele concrete mogelijkheid om de CO2-uitstoot van zijn klanten te reduceren.

Ik concludeer dat ons rechtssysteem met dit vonnis ten gunste van Milieudefensie ernstig heeft gedwaald. Eén bedrijf in de wereldwijde olie- en gasindustrie is verantwoordelijk gesteld voor de gedragingen en CO2-emissies van zijn klanten (u en ik), en tevens is het principe van een gelijk speelveld in die markt te grabbel gegooid. Ik hoop en verwacht dat Shell dit onbegrijpelijke vonnis met succes van tafel krijgt, niet omdat ik geen fossiel wil reduceren maar omdat onze rechtsstaat en welvaartsstaat in het geding zijn.

“Tijd voor de pauzeknop”, zegt professor David Smeulders, en hij heeft gelijk. Huurders in de grote steden betalen torenhoge rekeningen voor opgedrongen stadswarmte zonder keuze van leverancier. Het woord ‘stadsverarming’ is al gevallen. Voorstanders van stadswarmte wijten de torenhoge rekeningen aan inflatie, gestegen rente, hoge gasprijzen en ‘intransparante kosten’. Dit zijn valse excuses. De rente is historisch gezien tamelijk laag, inflatie treft alle energievormen inclusief aardgas, en intransparante kosten zijn hooguit het gevolg van beleidsmatig gecreëerde monopolieposities voor stadswarmteleveranciers.

Klimaatminister Jetten probeert deze ellende voor honderdduizenden mensen af te doen als ‘weeffouten’. Heeft de minister enig idee hoe dat klinkt in de oren van zoveel belastingbetalende burgers die al jaren geconfronteerd worden met gebroken beloftes, voortdurende onzekerheden, onbetaalbare rekeningen en kou in huis? Jetten’s Wet Collectieve Warmte die komende zomer naar de Tweede Kamer gaat garandeert allerminst verbetering, waarschuwt ook de Autoriteit Consument & Markt (ACM). In die wet wordt de huidige koppeling van stadswarmteprijzen aan aardgasprijzen vervangen door een koppeling aan werkelijke kosten.

Ik vrees dat de ACM gelijk gaat krijgen, en zelfs dat de Wet Collectieve Warmte aansluiting op een warmtenet duurder zal maken in plaats van goedkoper. Het wordt nog erger als we beseffen dat stadswarmte voor een belangrijk deel met houtige biomassa wordt opgewekt. Dat stoot per warmte-eenheid ruim twee keer zoveel CO2 uit als aardgas. Biomassa-uitstoot telt alleen niet mee in de officiële CO2-boekhouding. David Smeulders heeft eerder aangetoond dat dit onterecht is. Hoog tijd om beter naar de wetenschap te gaan luisteren!

Anne Grietje Franssen schrijft een boek over de Sami, de inheemse bewoners van noordelijk Noorwegen, Zweden en Finland. Zij vertelt hoe een nieuwe kopermijn bij Kvalsund de natuurlijke trek van rendieren belemmert, en daarmee ook de traditionele leefwijze van de Sami. Die kopermijn is nodig voor onze Europese energietransitie, die mede gebaseerd is op elektrificatie van mobiliteit, verwarming en industrie. Koper is een tamelijk zeldzaam metaal dat heel goed elektriciteit geleidt. Door onze snel groeiende behoefte wordt het in rap tempo schaarser in de aardbodem.

We zijn inmiddels in het ongerepte Noordpoolgebied beland om het in steeds grotere hoeveelheden te kunnen winnen. Dat veroorzaakt enorme vervuiling en schade voor natuur en mens. Windmolens doen dat inmiddels ook, ziet Franssen met eigen ogen. Daar zitten veel koperen kabels in, en ze zwiepen met hun wieken, lawaai en slagschaduwen dier en mens weg uit een uniek natuurgebied. Zelfs Greta Thunberg ageert ertegen. Ik hoor van onze verantwoordelijke politici nooit iets over deze ernstige schade aan natuur en cultuur. Ze zetten met nietsontziende ijver door op steeds meer windmolens, zonnepanelen en alle mijnbouw die daarvoor nodig is.

Ik vind dat onverstandig, en mogelijk vinden onze kinderen het in de toekomst zelfs onverantwoordelijk. De gevestigde orde van nu loopt over van kritiek en excuses over de daden van onze grootouders, en ik houd mezelf maar voor dat dat ons ook ten deel zal vallen. Dat zet aan tot reflectie. Wij doen wellicht nog meer onverantwoordelijke dingen dan onze voorouders, zoals bomen verbranden duurzaam noemen, en ongerept poolgebied kapot graven en vol zetten met windmolens. Zie ook https://www.blauwburgwal.nl/product/kies-wijzer-klimaat/

Christine Teunissen van de Partij voor de Dieren had gelijk, met haar amendement om het verbod op kolenstook in elektriciteitscentrales vanaf 2030 uit te breiden met biomassastook. Het verbranden van bomen, zoals nu op al veel te grote schaal gebeurt, bespaart geen CO2 en leidt tot ontbossing en verlies van biodiversiteit. Het argument dat er vanaf 2030 alleen nog resthout zou worden verbrand is een doorzichtige drogredenering, want daarvoor is nu en straks veel te weinig resthout. De Tweede Kamer is echter zo onverstandig geweest om Teunissens amendement te verwerpen.

Ons parlement laat zich daarbij zo te zien misleiden door nog een andere drogredenering. Die drogredenering heet verhullend BECCS, Bio Energy with Carbon Capture & Storage. Het verbranden van biomassa in combinatie met CO2-afvang en -opslag zou zelfs negatieve CO2-emissies geven. Diverse klimaatwetenschappers, milieugroeperingen en ook de in EASAC verzamelde Europese wetenschappers staan hier echter kritisch tegenover. Hun kritiek wordt bevestigd door het recente NRC-artikel dat ’s lands grootste CO2-opslagproject Porthos lijkt te gaan floppen.

Porthos lijdt nu al twee jaar vertraging, en wordt minimaal drie maal zo duur als voorzien. De kostenramingen zijn in de periode 2018-2023 opgelopen van 400 miljoen naar 1,3 miljard euro. Ik durf niet te raden waar we over nog eens vijf jaar gaan uitkomen, als Porthos dan al operationeel is. Een klein kennisland met veel te weinig leraren, dat meer dan een miljard euro wil uitgeven om minder dan 1 procent van zijn CO2-uitstoot tot 2050 onder de grond te stoppen, heeft het zicht op wat er werkelijk toe doet ernstig verloren. Lees ook https://www.blauwburgwal.nl/product/kies-wijzer-klimaat/ hierover.

Netbeheerder Stedin wil dat openbare laadpalen tussen 16.00 en 21.00 uur worden uitgeschakeld, omdat er in de namiddag en avond niet genoeg stroom is. Ik begrijp niet waarom ons journaille Stedin en ook verantwoordelijk minister Jetten hier niet over doorzaagt. Desgevraagd laat een interviewer zich afschepen met het antwoord dat de energietransitie sneller gaat dan verwacht. Dat is helemaal niet waar. Er was een coronapandemie nodig om de wettelijk vereiste 25% CO2-reductie te halen, we hebben een landelijk laadpalentekort, en de vraag naar elektrische auto’s stagneert vanwege de afbouw van aanschafsubsidies en belastingvrijstelling.

We weten al tien jaar dat er steeds meer stekkerauto’s, warmtepompen en elektrische fornuizen zullen komen, en dat die met name in de namiddag en avond stroom trekken. Er wordt goede sier gemaakt met dit Nederlandse elektrificatiebeleid. In diezelfde tien jaar is een groot deel van onze straat- en gebouwverlichting overgeschakeld op zuinige ledlampen. Die trekken met name in de namiddag en avond veel minder stroom dan de natrium- en gloeilampen van weleer. Toch beweren Stedin en Jetten dat ze de huidige stroomtekorten niet hadden kunnen zien aankomen, en komen daar nog mee weg ook.

Ik ga over deze en andere actuele energiezaken in gesprek met professor Gerard Govers van de KU Leuven, op 6 maart bij Stichting Merito in Vlaanderen. Het is goed dat Merito op deze wijze ruimte geeft aan verschillende visies. Dat zou veel meer moeten gebeuren. Het gebrek aan een open en kritisch debat over het huidige energie- en klimaatbeleid is inmiddels een net zo groot probleem als het falen ervan. De CO2-uitstoot per wereldburger en per kilowattuur blijven daardoor toe- in plaats van afnemen. Lees ook https://www.blauwburgwal.nl/product/kies-wijzer-klimaat/ hierover.

Consuminderen is zinnig en ook doenlijk. In deze 40-dagen tijd tussen carnaval en Pasen doen veel mensen dat ook, bewust en vrijwillig. Iedereen kan op zijn of haar eigen manier iets versoberen of nalaten in het eigen consumptiegedrag, zonder dat dat het leven en de levensvreugde benadeelt. Dat is heilzaam voor jezelf, je medemens en de natuur. Het zal geen toeval zijn dat de Islam, het Boeddhisme en het Hindoeïsme met Ramadan, Vassa en Vasten soortelijke periodes van versobering kennen als het Christendom met de 40-dagen voor Pasen.

Mensen beseffen van oudsher dat het goed is om de behoeftes en begeertes in toom te houden door ze niet voortdurend te bevredigen, en om zo datgene wat we hebben en gewoon vinden weer als iets bijzonders te ervaren en waarderen. Reclames proberen onophoudelijk ontevredenheid met ons huidige bezit en bestaan aan te wakkeren, maar we hoeven daar niet naar te kijken en niet aan toe te geven. De kunst van het leven is wat mij betreft om een gezonde persoonlijke ambitie en ontwikkeling niet te laten verworden tot ontevredenheid met het bestaande.

Consuminderen zal voorlopig niet vanuit politiek en bedrijfsleven worden gestimuleerd. We kunnen er daarentegen wel zelf voor kiezen, tijdelijk of structureel. Ieder kan dat naar eigen inzicht doen, al dan niet met levensbeschouwelijke gebruiken of met maatschappelijke initiatieven zoals stoptober en dry january. Dat zijn allemaal stapjes in een richting die we als mensheid toch uitmoeten. Doorgroeien op een eindige planeet is immers een onmogelijkheid. https://www.blauwburgwal.nl/product/kies-wijzer-klimaat/

Joeri Everaers constateert met zijn pleidooi tegen consuminderen (in het FD van 21 januari) terecht dat het zinloos is om de menselijke drang naar meer te willen veranderen. Ik ben er niet zeker van of dat hetzelfde is als een drang naar consumeren, maar de eerste politicus die pleit voor consuminderen zal niet gekozen worden. Politici beseffen dat, en sommigen vermommen een dergelijk pleidooi daarom als ‘groene groei’. Groene groei bestaat echter niet, want groei van bevolking en/of welvaart blijkt altijd gepaard te gaan met groei van ruimte-, delfstof- en energieverbruik.

Op dat punt gaat Everaers er ten onrechte van uit dat innovaties ons naar een duurzame groei kunnen brengen. Innovaties kunnen wel op nationale of Europese schaal effect sorteren, maar ons mondiaal niet steeds maar laten doorgroeien op een eindige planeet. Als we dat toch proberen lopen we vanzelf tegen de lamp van toenemende honger, vervuiling, migratie en geweld. Dezelfde menselijke drang naar meer zal ons harder doen knokken naarmate er minder te verdelen is, en in de wereld vandaag wordt dat helaas steeds zichtbaarder.

Wellicht is een georganiseerde wijze van consuminderen nog niet mogelijk, maar als we het niet goedschiks doen zal het ons kwaadschiks overkomen. Ik vind een pleidooi voor consuminderen daarom wel zinvol, ook al lijkt het nu nog niet haalbaar. Het is een groot thema waarin we twee generaties vooruit kunnen en moeten denken, buiten de waan van coalitieonderhandelingen en kwartaalcijfers. Voortdurende groei op een eindige planeet is een onmogelijkheid, en daarom net zo zinloos om na streven als het veranderen van de menselijke natuur. http://maarten-vanandel.com/?page_id=117

NRC onthulde op 2 februari de activiteiten van de biogasbedrijven Bin2Barrel en Bio Energy Netherlands. Deze bedrijven hebben meer dan 500 miljoen euro ‘groene’ subsidies toegezegd gekregen zonder daar iets concreets mee te bereiken. Meerdere overheidsinstanties, waaronder de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, het ministerie van Economische Zaken, het Amsterdamse Klimaat- en Energiefonds en Kansen voor West, hebben kritiekloos vele miljoenen belastinggeld verspild aan groene luchtkastelen.

Prominenten zoals voormalig staatssecretaris Stientje van Veldhoven en programmamanager Ruud van Raak, hebben deze gang van zaken publiekelijk geprezen. Zo’n houding van machtige bestuurders belooft weinig goeds voor andere belastinggeldverslindende groene subsidies. Handige ondernemers zullen er altijd zijn, en het is zinloos om daar verontwaardigd over te doen. Ik ben in plaats daarvan verontwaardigd over de gemakzuchtige naïviteit en de niet-lerende houding van hooggeplaatste bestuurders en hun ambtenaren, die verantwoordelijk zijn voor doelmatige besteding van uw en mijn belastinggeld.

We moeten af van het bureaucratische idee dat alles wat op papier rechtmatig zou zijn in de praktijk ook doelmatig is. Dat geldt voor CO2-boekhouding waarin biomassa-emissies formeel niet meetellen, en ook voor het oerwoud van groene subsidies waarin op geld beluste opportunisten handig hun weg vinden. Als ik ergens geld aan uitgeef ga ik na of ik daar werkelijke waarde voor krijg, en als dat niet zo is ga ik er stevig achteraan. Ik verwacht dat de voor ons allen aangestelde overheid die manier van doen structureel borgt en toepast. https://www.blauwburgwal.nl/product/kies-wijzer-klimaat/
Correctie: In deze tekst kwam het woord ‘charlatan’ voor. Dat woord is op 10 april 2024 verwijderd.

De zwaar gesubsidieerde paradepaardjes van ons klimaatbeleid blijken zonder staatssteun niet te kunnen doordraven. De verkoop van elektrische auto’s stagneert, en de vraag naar warmtepompen en zonnepanelen is het afgelopen najaar met 30 procent ingezakt. Dit komt mede door het wegvallen van subsidies en belastingvoordelen, zoals de aanschafsubsidie en belastingvrijstelling voor elektrische auto’s en de saldering voor zonnepanelen. Te hoge aanschafprijzen, te lange terugverdientijden en toenemende netcongestie schrikken de consument nu af.

Subsidies en belastingvoordelen kunnen effectief zijn om een nieuw product met nieuwe eigenschappen van de grond te laten komen. Dat moet echter wel tijdelijk zijn, want een product dat blijvend aan een staatsinfuus hangt is niet duurzaam. We zien dat nu ook bij zeewind, waarop grote bedrijven zoals Siemens, Vattenfall en Orsted inmiddels miljardenverliezen lijden. De zoute onstuimige zee is een buitengewoon vijandige omgeving voor het bouwen, gebruiken en onderhouden van grote industriële installaties, en dus heel duur. De ene na de andere energiegigant trekt zich daarom terug uit zeewind-aanbestedingen en -projecten.

Iedereen kan iets vinden van deze trends. Ik constateer in elk geval dat de huidige klimaatspeerpunten intrinsiek complex en duur zijn. Daarom zijn de ontwikkelingen in de vorige eeuw ook nooit die kant op gegaan. Overheden kunnen niet blijvend te dure klimaatmaatregelen blijven ondersteunen, niet in de rijke EU en al helemaal niet in veel andere werelddelen. Als we dat niet onder ogen zien zullen steeds meer paradepaardjes gaan struikelen, nog los van het feit dat vele ervan in de verkeerde richting draven.
https://www.blauwburgwal.nl/product/kies-wijzer-klimaat/

“Nieuw-Zeeland was fantastisch”, riep Leo terwijl hij samen met Linda naar bridgeclub De Suikerbiet reed http://leolinda-bridge.eu/index.php?language=NL. “Ze zorgen zo goed voor hun prachtige natuur. De overheid beschermt de fauna en flora kordaat, en ik heb er vrijwel geen zwerfvuil gezien. En weet je wat ik helemaal niet heb gezien? Windmolens. Niet één! Geweldig. Geen verstoring van natuur en vogels. Nieuwzeelanders zetten de natuur op één, en gaan op basis daarvan werken aan verduurzaming.” “Echt waar”, vroeg Leo ongelovig. “Waarom verpesten wij ons kleine Nederland en onze prachtige Noordzee dan met zo veel duizenden Eiffeltorenhoge gedrochten?!”

“Heb je trouwens nog geisers gezien?” “Nou en of, glom Leo. “Wat een spectaculaire manifestatie van aardwarmte.” “Ik las dat er nogal wat geisers met hun unieke biotopen verdwenen waren door boringen naar geothermie”, fronste Linda. “Klopt, maar de Nieuwzeelanders hebben veel boorgaten weer gesloten, in het besef dat hun menselijke zucht naar energie de natuur ernstig verstoorde. Daardoor is de geiseractiviteit weer toegenomen.” “Laten we daarvan leren, en in Europa niet naar geothermie gaan boren. Er is maar een handvol plaatsen op aarde waar het aan het oppervlak komt, en boringen naar aardwarmte kosten veel energie en verstoren de aarde en de natuur.”

“Net als windmolens in ons land en onze Noordzee”, beaamde Leo. “Wat een verschrikking en wat een verspilling! Ik ben stiekem blij dat Siemens, Vattenfall en Orsted miljardenverliezen lijden aan windenergie. Die ecocidale waanzin moet net als biomassa zo snel mogelijk stoppen.” “Nou en of”, bevestigde Linda terwijl ze haar kleine ultrazuinige dieselauto bij de bridgeclub parkeerde. “Laten we om te beginnen eens veel minder energie gaan verbruiken, de helft bijvoorbeeld!” https://www.blauwburgwal.nl/product/kies-wijzer-klimaat/